Üslûp ve Tavır Bağlamında Türk Mûsikîsi İcrâsında Yorum Unsurları

Abstract

Türk mûsikîsi, tarih boyunca Selçuklulardan, Osmanlıya ecdâdın ulaştığı geniş coğrafyada, Türkler ve devleti oluşturan diğer bütün etnik unsurlardan olan sanatkârlar sazında ve sesinde oluşan türler ve biçimler altında tasnif ve tesmiye olunmuş eserler ile kültürün aktarımında kuvvetle yer bulan nağmeye, usûle ve güfteye dayanan kadim bir Türk sanatıdır. Tarih boyunca usta sanatkâların alana katkılarıyla türler altında konumlandırılan formlar ve formlarda şekillenen beste ve icrâ biçimleri, zamana, mekâna, güfteye, makama ve usûle göre zengin bir âsâr ve özellikle 20. yy başı itibari ile oluşan olanaklar vasıtasıyla ses/görüntü kayıtları hâlinde günümüze ulaşabilmiştir. Türler altında vücud bulan formların ve âsârın, icrâi özelliklerinin hakkıyla kavranması, öğrenilmesi ve oluşturulacak kaynaklar vasıtasıyla nesillere aktarılması kültürün devâmı bakımından büyük önemi haizdir. Oluşturulması gereken icrâyı anlamaya, kavramaya ve öğretmeye mâtuf kaynakların mûsikîmizin bütün veçhelerini olabildiğince yansıtabilmesi için, mûsikîmizde fem-i muhsîn (güzel ağız/icrâ) olarak tabir edilen usta sanatkârların sazı ve sesi ile icrâ alanlarına kattıklarının gereğince anlaşılması gerekmektedir. Sanatkâların icrâlarıyla alana kattıkları ile harmanlanarak oluşan Türk müziğinin formları ve formlara göre temel icrâ becerilerinde ulaşılması gereken seviyeye “üslûp”, sanatkârı diğer icrâcılardan ayıran ve sanat seviyesini yükselten özgün icrâ becerilerine de “tavır” denir. Türk mûsikîsinde sanatkârlarımız, Türk müziği genel icrâ üslûbu temelinde icrâ ettikleri eserleri özgün tavırları ile “yorum”lamış olurlar. Eserlerin yorumlanması suretiyle besteye/forma katılan bütün unsurların, icrânın soyuttan-somuta kayda/yazıya aktarılabilmesi için üretilen akademik çalışmalarda alanı yansıtan yöntemlerin ve anlatımda kullanılan terminolojinin alanı yansıtması, özgün yorumların daha net anlaşılmasında kolaylaştırıcı ve kuşatıcı olacaktır. Bu çalışmada Türk mûsikîsinin farklı icrâ alanlarında eserlerin yorumlanması ve yorumlamalar esnasında kullanılan yorum unsurları îzâh edilmeye, irdelenmeye çalışılmıştır. Türk müziğinin genel icrâ üslûbu ve özgün tavırların ifâde edilmesinde icrâi unsurların çalışma içerisinde şekillendirilerek irdelendiği bu çalışmanın nihâyetinde, akademik çalışmalarda Türk müziği icrâ becerilerinin yorum ve yoruma bağlı unsurlarla ifâde edilmesi isimlendirilmesi ve irdelenmesi hususlarında bir model sunulmuştur.