بازخوانی انتقادی دیدگاه جان داناهیو دربارۀ علل سیاسی تثبیت آل‌بویۀ عراق

Abstract

ظهور قدرتی ناهمگون با ساختار قدرت خلافت در اوایل سدۀ چهارم قمری، دوره‌ای با ویژگی‌های منحصربه‌فرد را برای تاریخ اسلام رقم زد. سلسلۀ آل‌بویۀ شاخۀ عراق با خصوصیاتی که برای بخش بزرگی از جامعۀ تحت امرش بیگانه می‌نمود، با پیگیری سیاست‌هایی هوشمندانه، و با استفاده از شرایط خاص حاکم بر قلمرو خلافت، توانست برای بیش از یک سده بر دستگاه خلافت مسلّط شود و تأثیر به‌سزایی بر جنبه‌های مختلف تمدن اسلامی، ازجمله تشکیلات حکومتی و پیشرفت علوم، به‌ویژه علوم دینی شیعی برجای گذارد. بازخوانی انتقادی دلایل سیاسی پایداری این سلطۀ غیرقابل پیش‌بینی، از دیدگاه جان داناهیو[1] موضوع این پژوهش است. داناهیو علی­رغم برشمردن برخی از دلایل مرتبط با ویژگی‌های ذاتی و سیاست‌های اعمال‌شده از سوی آل‌بویه، بیشتر بر شرایط خاص حاکم بر قلمرو خلافت، مقارن با به‌ قدرت رسیدن آن­ها تأکید می‌کند. در این پژوهش سعی شده است، ضمن مقایسۀ انتقادی آراء مکتوب داناهیوبا منابع نخستین و رجوع به پژوهش‌های متأخر، دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شود. در این پژوهش مشخص شده است، تثبیت حکومت آل‌بویه باوجود ناکامی حکومت‌هایی همچون زیاریان در سلطه بر خلافت، بیش از هر چیز به خصوصیات ذاتی و سیاست‌های اعمال‌شده از سوی آن­ها مربوط است. [1] . John J. Donohue.

Keywords

• جان داناهیو
• تاریخ اسلام
• آل‌بویۀ عراق
• امارت
• خلافت عباسی