Prawne Problemy Górnictwa i Ochrony Środowiska (Sep 2024)
„Zazielenianie” prawa cywilnego – ochrona dóbr osobistych a zielony konstytucjonalizm i prawa środowiskowe
Abstract
Związki między ochroną środowiska a ustrojem współczesnego państwa demokratycznego można opisać za pomocą koncepcji zielonego konstytucjonalizmu, która obrazuje obowiązki władz publicznych i skorelowane z nimi prawa podmiotów indywidualnych na tle transformacji życia społeczno-ekonomicznego w kierunku zrównoważonego rozwoju. System prawny nie może pozostawać neutralny wobec tego procesu, szczególnie gdy wyzwania w tym zakresie wynikają z zobowiązań międzynarodowych i unijnych przyjętych przez państwo polskie, zwłaszcza w ramach konwencji z Aarhus i prawa praw człowieka. W ich świetle można obecnie uznać, że ochrona środowiska jako zadanie państwa stanowi tzw. pozytywny obowiązek i w relacji do niego ocenia się możliwość korzystania przez członków społeczeństwa z praw indywidualnych, wśród których należy wyodrębnić prawa środowiskowe (materialne i proceduralne). Gdy państwo narusza wymóg ustanowienia właściwych ram prawnych i ich egzekwowania, może to narażać członków społeczeństwa na kontakt ze zdegradowanym środowiskiem (np. na ekspozycję na powietrze złej jakości, czyli smog). Z uwagi na gwarancje wynikające ze zobowiązań państwa polskiego powinni oni móc uzyskać ochronę prawną także w obszarze prawa prywatnego. Na tym tle uchwała Sądu Najwyższego z 2021 r. w sprawie o sygnaturze III CZP 27/20 obrazuje aktualny stopień „zazielenienia” koncepcji dóbr osobistych w prawie polskim. Artykuł ma na celu nakreślenie kontekstu owego rozstrzygnięcia SN z perspektywy prawa ochrony środowiska i ocenę odnośnej argumentacji – zarówno tej wyłaniającej się z uzasadnienia uchwały, jak i prezentowanej przez glosatorów. W rezultacie nasuwa się postulat stosowania interdyscyplinarnego podejścia badawczego, by nadać debacie nad „zazielenianiem” art. 23–24 k.c. bardziej konstruktywny charakter.
Keywords
