Osmanlının Son Yüzyılında Ayasofya Camii Kayyımları

Abstract

Fatih Sultan Mehmed’in Ayasofya vakfiyesinde camiye hizmet edecek görevliler ve bunların istihdam şekilleri belirlenmişti. Vakfiyede Ayasofya’da vazife yapacak kayyımların sayısı ve alacakları ücretler de tayin edilmişti. Ancak bunların ulu caminin hangi mevkiinde görevlendirilecekleri tasrih edilmemişti. İlerleyen zaman diliminde ise kayyımların külliyedeki görev mahallerinin kendilerine verilen vazife beratlarında açıklandığını görmekteyiz. Ayasofya’da çalışan kayyımlar, Osmanlı idarecilerinden gördükleri ilgi sebebiyle diğer cami kayyımlarından ayrılıyorlardı. Yazdıkları arzuhaller padişahlara kadar ulaşıyor ve talepleri genellikle yerine getiriliyordu. Bu talep bazen emektar bir kayyım için yeni bir evin satın alınması şeklinde olabildiği gibi, bazen de yapacakları yeni bir ev için onlara maddi destek vermek şeklinde de olabiliyordu. Ayasofya kayyımlarına camideki diğer çalışanlarla birlikte yüzlerce yıl mutat olarak verilmiş özel bir Osmanlı yemeği olan fodulanın Osmanlının son zamanlarında kesildiğini görmekteyiz. 1909 yılında Ayasofya ve Sultan Ahmed Camii kayyımları, gördükleri saygınlığa gölge düşürecek bir işgüzarlık ve fırsatçılık örneğiyle gündeme gelirler. Kayyımlar tarafından Ayasofya ve Sultan Ahmed Camii’lerini ziyaret eden ecnebilerden ücret talep edilmesi, payitahtta daha önce görülmemiş bir uygulamaydı.