مدیریت علف‌های هرز در کشت مستقیم برنج (Oryza sativa L.)

Abstract

سابقه و هدف: برنج (Oryza sativa L.) یکی از محصولات اصلی غلات و غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان است. حدود 90 درصد برنج جهان در آسیا تولید و مصرف می‌شود. ایران یکی از مناطق خشک و نیمه خشک است و به دلیل کمبود آب در بسیاری از نقاط کشور سطح زیر کشت برنج کاهش می‌یابد. کشت مستقیم برنج راه خوبی برای صرفه‌جویی در مصرف آب است. مهمترین چالش در این سیستم کشت، کنترل علف‌های هرز است. روش‌های سنتی کنترل علف‌های هرز در برنج شامل وجین دستی است، اما به دلیل کمبود نیروی کار در زمان بحرانی وجین و افزایش هزینه‌های نیروی کار، این روش کمتر رایج می‌شود. علف‌کش‌ها نقش کلیدی در کنترل علف‌های هرز دارند و امروزه به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، این آزمایش به منظور ارزیابی اثربخشی شیوه‌های مختلف مدیریت علف‌های هرز برای برنج بذر مستقیم در فاصله ردیف‌های مختلف انجام شد.مواد و روش‌ها: این مطالعه به‌منظور بررسی اثر فاصله کاشت روی ردیف و کاربرد علف‌کش‌های مختلف بر کنترل علف‏های هرز و عملکرد کشت مستقیم برنج در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1398 اجرا شد. فاصله بین بوته‌ها در دو سطح 3 و 5 سانتی‌متر و مدیریت شیمیایی علف‌های هرز در پنج سطح شاهد عاری از علف‌های هرز، شاهد آلوده به علف‌های هرز، علف‌کش تریافامون + اتوکسی‌سولفورون با نام تجاری کانسیل اکتیو (WG 30%) به‌میزان 150 گرم، علف‌کش بیس‌پیریباک سدیم با نام تجاری نومینی (OF 10%) به‌میزان 250 میلی‌لیتر و مخلوط دو علف‌کش سای هالوفوپ بوتیل (OD 20%) (با نام تجاری کلین‌گر) به‌میزان 5/2 لیتر در هکتار همراه با علف‌کش بازاگران (بنتازون) به‌مقدار 3 لیتر در هکتار در مرحله 2 تا 6 برگی علف‌های هرز بودند.یافته‌ها: نتایج نشان داد فاصله ردیف کاشت اثر معنی‌داری بر صفات مورد مطالعه نداشت؛ اما نحوه مدیریت علف‌های هرز اثر معنی‌داری بر صفات مورد بررسی داشت. ارزیابی چشمی خسارت به علف هرز در دو مرحله ارزیابی (15 و 30 روز پس از سمپاشی) نشان داد که در بین تیمارها، علف‌کش تریافامون + اتوکسی‌سولفورون به‌ترتیب با 75 و 33/83 درصد کنترل علف‌های هرز برتر از سایر علف‌کش‌ها بود. کمترین میزان زیست توده علف‌های هرز در 6 هفته پس از سمپاشی (50/20 گرم در متر مربع) و 10 هفته پس از سمپاشی (83/20 گرم در متر مربع) در تیمار علف کش تریفامون + اتوکسی سولفورون مشاهده شد که با شاهد تفاوت معنی‌داری نداشت. بیشترین ارتفاع بوته‌های برنج (17/103 و 41/98 ساتی‌متر)، به‌ترتیب در تیمارهای شاهد عاری از علف‌های هرز و تیمار علف‌کش تریافامون + اتوکسی ‌سولفورون مشاهده شد. شایان ذکر است که بیشترین عملکرد بیولوژیک برنج (4/6244 و 4/5808 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه برنج (به‌ترتیب 18/2391 و 27/2290 کیلوگرم در هکتار) در تیمارهای شاهد عاری از علف‌های هرز و کاربرد علف‌کش تریافامون + اتوکسی‌سولفورون مشاهده شد. با توجه به نتایج مصرف علف‌کش تریافامون + اتوکسی‌سولفورون جهت کنترل مناسب علف‌های هرز در کشت مستقیم برنج توصیه می‌شود.نتیجه‌گیری: بیشترین و کمترین ارتفاع، تعداد پنجه و طول سنبله در تیمار شاهد عاری از علف‌های هرز و تیمار شاهد آلوده به علف‌های هرز مشاهده شد. از علف‌کش‌های مورد استفاده در این آزمایش، تیمار تریافامون + اتوکسی سولفورون با کنترل بهتر علف‌های هرز، در ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله نسبت به سایر علف‌کش‌ها برتری داشتنند. با توجه به نتایج آزمایش، استفاده از علف‌کش تریافامون + اتوکسی سولفورون ضمن کنترل بهتر علف‌های هرز می‌تواند عملکرد دانه را افزایش دهد.

Keywords

• تراکم
• عملکرد دانه
• علف‌کش‌های پس‌رویشی
• علف‌های هرز