کمّی‌سازی اثرات ناشی از فعالیت‌های انسانی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی در ایران: کاربرد رگرسیون کوانتایل به‌روش گشتاوری

Abstract

تا کنون مطالعات متعددی به ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی در ایران پرداخته‌اند، اما سنجش سهم عوامل مختلف انسانی بر افت کیفیت این منابع کم‌تر مورد توجه پژوهش‌گران قرار گرفته شده است. در این مطالعه به‌منظور پرکردن این خلأ ابتدا شاخص کیفیت آب زیرزمینی برای تمامی استان‌های ایران در بازه سال‌های 1392 الی 1398 محاسبه شده و سپس با به‌کارگیری یک رویکرد نوین در برآورد رگرسیون کوانتایل، اثرات عوامل انسانی بر شاخص کیفیت اندازه‌گیری شده است. هم‌چنین به‌منظور بررسی نقش زیرساخت‌های فاضلاب بر کیفیت آب‌های زیرزمینی، دو شاخص ترکیبی برای توسعه‌یافتگی زیرساخت‌های تصفیه و جمع‌آوری فاضلاب به‌روش آنتروپی ساخته شده‌اند. نتایج مطالعه نشان می‌‌دهد که در نقاط دارای آب زیرزمینی با کیفیت مطلوب، اصلی‌ترین عامل اثرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی جمعیت می‌باشد، به‌طوری‌که یک درصد رشد جمعیت 71/0 درصد شاخص کیفیت را افزایش داده است. در نواحی دارای آب‌های زیرزمینی با کیفیت متوسط و پایین نیز اصلی‌ترین عامل در افت کیفی این منابع رشد اقتصادی بخش کشاورزی می‌باشد که هر یک درصد افزایش آن بیش از 5/2 درصد شاخص کیفیت را افزایش داده است. رشد جمعیت و رشد اقتصادی بخش صنعت و معدن نیز سایر عوامل اثرگذار در این نواحی می‌باشند. یک درصد رشد در شاخص‌های ترکیبی توسعه‌یافتگی زیرساخت‌های تصفیه و جمع‌آوری فاضلاب نیز به‌طور متوسط 05/0 و 01/0 درصد شاخص کیفیت را کاهش داده است. براساس نتایج مطالعه کاهش شدت مصرف نهاده‌ها در بخش کشاورزی و ارتقای زیرساخت‌های فاضلاب اصلی‌ترین راه‌کارهای ممکن در خصوص مدیریت کیفی منابع آب زیرزمینی در ایران می‌باشند.

Keywords

• زیرساخت فاضلاب
• شاخص ترکیبی
• شاخص کیفیت آب زیرزمینی
• گشتاور تعمیم‌یافته