İnanç Gelişimi Kuramı: Bilişsel Gelişime İçerik Boyutu Eklemek Mümkün mü?

Abstract

İnanç gelişimi kuramı dindarlık biçimlerini anlamak için kapsamlı bir kuram geliştirmiştir. Bu kurama bağlı olarak ta özellikle Hristiyan geleneğinde bir takım inanç tarzları ölçüm çalışmaları olmuştur. Bununla birlikte inanç gelişimi kuramı dindarlık konusunda bilişsel şemalara yaptığı vurgu kadar dini içeriğe yani dini bağlılığın gelişimine vurgu yapmamıştır. Buna bağlı olarak kuramda içerik bakımından bazı inanç tarzları işlenememiştir. Bu çalışmada inanç gelişimi kuramına bilişsel boyutun yanında bir de bağlılık boyutu eklenerek kuram genişletilmiştir. Akabinde bu kuramsal yapının geçerliliğini test etmek için yeni bir inanç tarzları ölçeği geliştirilmiş ve modelin ilk testi gerçekleştirilmiştir. Semantik ayrıştırıcı (semantic differential) ölçekleme kullanılarak ve 165 kişi ile yapılan nicel çalışmanın sonuçları öne sürülen modelin temel alanlar bakımından geçerli olduğu gözlemlenmiştir. Buna göre 4 temel bilişsel gelişim alanına (muhafazakarlar, karşı çıkıcılar birleştiriciler ve arayışçılar) paralel olarak farklı versiyonlarıyla birlikte 8 dini tarzın söz konusu olabileceği öne sürülmüştür. Bunlar partikülarist, uyumcu, savunmacı, coşkun, diyalektik, başkaldırıcı ve karşı çıkıcı olarak isimlendirilmiştir.

Keywords

• inanç gelişimi
• içerik
• yapı
• i̇slam
• ölçüm