منظر (Sep 2021)
جلوه‌هایی از باغ ایرانی در مینیاتور
Abstract
نقاشیِ روایتگر ایرانی که جلوه‌هایی از شعر و ادب این مرزوبوم را به تصویر کشیده، با سوژه‌هایی مردمی و شاهانه در دنیایی رنگین و مکان و منظری روح‌افزا، از گذشته‌های دور تا کنون فرهنگ و باور ایرانیان را ثبت نموده است. صحنه‌های گوناگون از روایات حماسی و مذهبی، شاعرانه و عاشقانه، شکار، رزم و بزمِ شاهان و تمامی آنچه در مینیاتور به تصویر درآمده، بازتاب زندگی جاری مردم بوده است که از لابه‌لای متون ادبی و اشعار انتخاب‌شده و به‌گونه‌ای ویژه با زیبایی‌شناسی هنرمندان نقش شده‌اند. فرهنگ و باور ایرانی در دل طبیعت خودنمایی می‌کند و آنچه در تمامی نقش‌ها حضور دائمی دارد، باغ و بوستان ایرانی با تمام عناصر و جزئیات واقعی است، چنان‌که در عالم خارج و در واقعیت دیده می‌شود. باغ و باغسازی هنر اصیل و دیرپای ایرانی است که از روزگار باستان با زندگی مردم عجین بوده و در تمام دوران اسلامی نیز تداوم یافته است. باغ مکان مقدسی بوده که نیایشگاه‌های کهن را در برداشته و مجموعۀ آب، گیاه و چارتاقی-معبد از دوران باستان تا کنون در جای‌جای ایران بوده (و هست) و برگرفته از باورها، دین و اعتقادات طبیعت‌گرای ایرانیان است. باغ-معبدهای کهن به باغ-مزارهای دوران اسلامی تبدیل شدند و الگوی باغ ایرانی-اسلامی در گذر زمان براساس بزرگداشت عناصر مقدس آب، گیاه و چارتاقی-کوشک در جوار آنان شکل گرفت.از آنجا که تا کنون نقاشی ایرانی-مینیاتور- با عالم خیال و مثال معرفی شده، ضروری است که این قول اشتباه اصلاح و جایگاه واقعیت و طبیعت‌گرایی در این هنر اصیل ایرانی مشخص شود و به گواهی آثار موجود ثابت شود که صحنه‌های مینیاتور بازتاب باغ و کوشک ایرانی و عناصر مقدس آن مانند آب و درخت و نمایش بوستان و طبیعت ایران است و ریشه در باورهای کهن مردم داشته است. این نوشتار برمبنای تحلیل آثار موجود و به روش استنتاجی تنظیم شده و به گونۀ غیرمستقیم به نقد آرای موجود در زمینۀ نقاشی ایرانی نیز پرداخته است. هدف از این پژوهش، نقد نظریات موجود در باب مینیاتور مبنی بر نگاه غیرمنطقی، احساسی و بعضاً نادرست است که دیرزمانی است رایج شده است. از این رو بر این مهم تأکید شده است که هنر باغسازی ایرانی آشکارا در صحنه‌های مینیاتور جلوه‌گر شده و بنابراین نقاشی ایرانی طبیعت را در صحنه‌های واقعی از باغ و بوستان ترسیم نموده است.
Keywords
