Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2023)
Homo İslamicus’dan Homo Economicus’a Karşılaştırmalı İki Farklı Medeniyetin Analizi
Abstract
Bu makalenin amacı çağdaş dünyanın ekonomik, politik ve diplomatik sorunlarının başında gelen İslam Uygarlığı ile Batı Uygarlığı arasındaki düşünsel, zihinsel ve ideolojik gerilimli ilişkileri bu iki medeniyet ekseninde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu ilişki sadece gerilim yönü ile değil diyalog ve tolerans alanları bakımından analiz edilecektir. Bu analizde kullanılacak yöntem hem tarihsel hem de metodolojik olarak iki uygarlık arasındaki gerilimli ilişkileri düşünce, zihniyet insan bağlamında iki farklı ideal tip olan Homo Economicus ve Homo İslamicus üzerinden karşılaştırmalı bir yöntemle analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu analizde şu sorulara cevap verilmeye çalışılacaktır. Uygarlıklar arasındaki ilişki “insan”dan bağımsız ya da onun üstündeki ideolojik politik kurumlardan kaynaklanan bir gerilim midir? İnsan ve onun hakları siyasal ve ideolojik sınırları aşıp bir diyalog ve uzlaşma zeminini oluşturacak bir yetkinliğe ulaşabildi mi? Bu diyalog ve tolerans zeminleriyle ilgili geliştirilen projeler hegemonik bir tasarım mıdır? Toplumsal ve kültürel birikimlerin biçimlendirdiği “kimlik” ve “kişilik” gibi tanımlamalar hegemonik ilişkilerden mi kaynaklanmaktadır? Bugünki çağdaş İslam toplumlarında neden politik alandan bağımsız özgün ya da entegrist olmayan düşünce geleneği oluşamamaktadır. Bu makelenin diğer bir temel varsayımı çağdaş İslam dünyasında egemen olan düşüncenin salt felsefi “düşünce’ değil siyasal düşünce ve pratiklerinin hem düşünce alanını hemde dinsel alanı baştan başa etkisi altına aldığı varsayımıdır. İslam toplumlarında siyasal düşüncenin ister modern biçimi olsun ister gelenekçi biçimi olsun kendi özgün uygarlık tahayyülünü insan-Tanrı insan-evren insan-insan insan-toplum ilişkileri üzerinden yeniden tanımlaması varsayımıdır.
Keywords
