پیش‌بینی روند موضوعی پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ایران با استفاده از شبکه‌های عصبی عمیق

Abstract

تداوم پیشرفت‌‌های همه‌‌جانبه در آینده و تأثیرگذاری آن‌‌ها بر حوزه‌‌های علمی مختلف، لزوم انجام مطالعاتی نظام‌‌مند در خصوص شناخت آینده را آشکار می‌‌سازد. یکی از مهم‌‌ترین ابعاد تأثیرپذیر رشته‌‌ی علم اطلاعات و دانش‌‌شناسی از تحولات آینده که ضرورت آینده‌‌پژوهی در این زمینه را روشن می‌کند، مطالعه در خصوص موضوعات پژوهش‌‌هاست. در این راستا، پژوهش حاضر در صدد پیش‌‌بینی روند موضوعی پژوهش‌‌های آینده در این رشته در ایران تا سال ۱۴۰۹ است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و با رویکرد یادگیری عمیق انجام گرفته است. پس از پیش‌پردازش و طبقه‌‌بندی موضوعی پژوهش‌‌ها، از الگوریتم‌‌های شبکه‌‌های عصبی عمیق برای مدل‌‌سازی پژوهش‌‌های گذشته و پیش‌‌بینی موضوعات آینده استفاده شده است. جامعه‌‌ی مورد مطالعه شامل مقالات مستخرج از وبگاه نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه آی. اس. سی. در فاصله‌‌ی سال‌‌های ۱۳۹۸-۱۳۵۱ و مقالات انجام شده در ایران که از سال ۲۰۱۹-۱۹۴۵ در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده‌اند، هستند. کلیه‌‌ی فرآیندهای پژوهش به زبان برنامه‌‌نویسی پایتون پیاده‌‌سازی و اجرا شده‌‌اند. یافته‌های پژوهش نشان داد که در آینده بیش‌‌ترین تعداد پژوهش‌ها به ترتیب به حوزه‌‌های اینترنت و مطالعات وب؛ مدیریت دانش؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ و علم‌‌سنجی و اطلاع‌‌سنجی اختصاص خواهند یافت. به علاوه، در دهه‌ی آینده، روند رشد پژوهش‌‌ها در محورهای اینترنت و مطالعات وب؛ ارتباطات علمی و اطلاعاتی؛ کتابداران و متخصصان اطلاعات؛ داده‌کاوی و کشف دانش؛ هوش مصنوعی و مطالعات آینده سریع‌تر خواهد بود. هم‌چنین حوزه‌‌هایی مانند مدیریت سازمانی، مبانی نظری، مدیریت منابع اطلاعاتی، و پردازش و مدیریت اطلاعات طرفداران کم‌‌تری در میان پژوهشگران آینده خواهند داشت و به علاوه، در آینده، محورهای مدیریت سازمانی؛ کتابخانه‌‌ها و مراکز اطلاعاتی و آرشیو؛ مدیریت منابع اطلاعاتی؛ سواد اطلاعاتی و دیجیتالی؛ و سازماندهی اطلاعات و دانش روند رشد آهسته‌‌تری را تجربه خواهند کرد. نتایج بیانگر آن است که موضوعاتی که طی سال‌‌های گذشته در این رشته مطرح بوده علی‌رغم تحولاتی که داشته‌اند، در آینده نیز به همان منوال به حیات خود ادامه خواهند داد و تنها بستر، قالب، روش‌‌شناسی و شیوه‌‌ی اجرای آن‌‌ها متحول خواهد شد. به عبارتی، به دلیل انتقال کارکردهای سنتی این رشته به دنیای دیجیتالی و مجازی و افزایش نقش فناوری‌‌های اطلاعاتی، ابزارهای ارتباطی، توسعه‌‌ی اینترنت و وب، ابزاهای معنایی و فناوری‌‌های هوشمند در ارائه‌‌ی خدمات و ابعاد مختلف این رشته، موضوعات پژوهش‌‌های آینده بیش از پیش تحت تأثیر این تحولات قرار گرفته و به سوی موضوعات وب‌‌محور و مبتنی بر فناوری‌‌های نوین سوق پیدا خواهند کرد.

Keywords

• پیش‌بینی موضوعات
• روند موضوعی پژوهش
• موضوعات آینده
• علم اطلاعات و دانش‌شناسی
• یادگیری عمیق