مدرسه، نظرگاه حیاتِ علمی شهرهای اسلامی

Abstract

شهر اسلامی موجودی زنده است و هر عضوش دارای وظایفی که سلامت و تعامل آن عضو با دیگر اعضا، متضمن انجام آن وظایف است. بناهای شهر اسلامی علاوه بر عملکرد اصلی خود دارای کاربری‌های فرعی، نامحسوس و مؤید حیات مادی و معنوی شهر هستند. بازماندة این بناها، امروز علاوه بر ارزش‌های فرهنگی و تاریخی خود، راوی چگونگی زیستِ دورة تسلطِ سنت‌های اصیل بر حیات انسان‌اند. بر همین اساس مطالعة هرگونة خاص معماری، شناخت تأثیر عملکرد جاری در آن بنا، بر حیات شهر را در پی دارد. از طرفی روند شتاب‌زدگی در گذر زمان، طمأنینه را از انسان امروز سلب و نیاز او به پناه بردن به آثار روزگاری که انسان آرام‌تر زندگی می‌کرده است را بیشتر کرده است. از آنجا که سؤال اصلی این پژوهش شناخت نقش روایتگری مدارس از حیات علمی شهر اسلامی و همچنین چگونگی بازترسیم آن برای گردشگر امروز است؛ روش انجام تحقیق، روشی تاریخی است که با تفسیر وقایع مربوط به گذشته، نحوة زیست آن زمان را تجزیه و تحلیل می‌کند. همچنین روش توصیفی در تحلیل و نتیجه‌گیری از داده‌ها و مدارک فنی در راستای تبیین روش مواجهة صحیح با مدارس مورد استفاده قرار گرفت. هدف این مقاله فراتر رفتن از پر کردن اوقات فراغت، تفریح و بازدید گذرا در مواجهه با بناها و شهرهای تاریخی است. وقتی بپذیریم که بنا دارای وجوه غیرمادی است که با استمرار زندگی انسان‌ها در طول زمان در بنا شکل گرفته‌اند، می‌توانیم کالبد موجود را راوی آن وجوه بدانیم. به همین دلیل نیز حضور در مدرسه و تعامل با آن، انسان حاضر را به سفری در عمق زمان می‌برد. بنابراین حضور گردشگر در بنای مدرسه را باید به‌مثابة نشستن انسان در محضر راوی دانست. روایتی که در آن، مدرسه نظرگاهی است که چشم گردشگر را به حیات سنتی باز می‌کند.

Keywords

• نقش روایی بناهای تاریخی
• مدارس اسلامی
• روش تفسیری-تاریخی
• معماری اسلامی