تاثیر اکسین، سیتوکینین و الگوی کاشت بر عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل به شوری ذرت

Abstract

سابقه و هدف: شوری خاک و آب آبیاری از مهم ترین عوامل محدود کننده تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد. ذرت به دلیل تنوع، سازگاری و ارزش غذایی فراوان در ردیف بهترین گیاهان زراعی قرار دارد و در سطح جهانی از نظر میزان تولید در رتبه اول است. الگوی کاشت بوته‌ها می‌‌تواند بر دسترسی آنها به نور، آب و عناصر غذایی موثر باشد. سیتوکینین از طریق تجمع کلروفیل و تبدیل اتیوپلاست به کلروپلاست و جمع‌آوری رادیکال‌های آزاد پیری برگ را به تعویق می‌اندازد. اکسین‌ها نیز نقش بسیار مهمی در تحمل گیاهان به تنش شوری دارند. اکسین در انتقال کربوهیدرات‌ها در زمان تولید آنها نقش دارد. لذا هدف از این تحقیق بررسی اثر زمان محلول‌پاشی تنظیم‌کننده‌های رشد سیتوکینین و اکسین بر شاخص‌های تحمل به شوری ذرت دانه‌ای تحت الگو‌های مختلف کاشت در شرایط شوری بود. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت طرح کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بوشهر در سال 1393 اجرا شد. الگوی کاشت (یک ردیف روی پشته، دو ردیف طرفین پشته به صورت زیگزاگ و یک ردیف کف فارو) به عنوان فاکتور اصلی و مصرف یا عدم مصرف تنظیم کننده (عدم مصرف، مصرف سیتوکینین در مرحله V8-V10 و مصرف اکسین در زمان ظهور ابریشم) در کرت‌های فرعی بررسی گردید. هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک برابر با 2/5 و آب مزرعه برابر با 4 دسی‌زیمنس بر متر بود. فاصله بوته‌ها روی ردیف در الگوی کاشت یک ردیفه و کف فارو برابر با 5/17 و در روش دو ردیفه برابر با 35 سانتی‌متر بود و بدین ترتیب تراکم بوته برای تمامی تیمارها 75000 بوته در هکتار بود. از بنزیل آدنین و ایندول بوتریک اسید به ترتیب به عنوان تنظیم‌کننده‌های سیتوکینین و اکسین استفاده شد که به ترتیب با غلظت 50 و 10 میلی‌گرم در لیتر محلول‌پاشی شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کاشت دو ردیفه و کف فارو نسبت به الگوی کاشت معمول عملکرد دانه را به ترتیب 6/30 و 4/43 درصد افزایش دادند. الگوی کاشت کف فارو بیشترین مقدار کلروفیل a و b و کارتنوئید، محتوای نشاسته و K+ را داشت در حالی که بیشترین مقدار نفوذ پذیری نسبی غشاء و Na+/K+ به الگوی کاشت معمول اختصاص داشت. مصرف سیتوکینین و اکسین منجر به افزایش عملکرد دانه به ترتیب به میزان 3/34 و 5/43 درصد شد. نفوذ پذیری نسبی غشاء و Na+/K+ با مصرف تنظیم‌کننده کاهش یافت و کمترین مقدار به ترتیب برابر با 29/26 و 27/0 به تیمار اکسین اختصاص داشت. میزان کلروفیل a، b و کارتنوئید و محتوای نشاسته با مصرف تنظیم‌کننده-های رشد افزایش نشان داد و بیشترین مقدار با مصرف اکسین به دست آمد. بیشترین میزان پرولین (06/4 (میلی‌گرم در گرم وزن تر برگ) به الگوی کاشت معمول همراه با مصرف اکسین مربوط بود در حالی که کمترین میزان پرولین (32/2 میلی‌گرم) به تیمار الگوی کاشت دو ردیفه و بدون مصرف تنظیم‌کننده اختصاص داشت. در هر سه الگوی کاشت بیشترین میزان کل قند‌های محلول بدون مصرف تنظیم‌کننده به دست آمد. همچنین در الگوهای مختلف کاشت بیشترین میزان یون سدیم بدون مصرف تنظیم‌کننده به دست آمد در حالی که کمترین میزان یون سدیم با تیمار اکسین مشاهده شد. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که تغییر الگوی کاشت به کف فارو و محلول‌پاشی سیتوکینین در مرحله 8 تا 10 برگی و اکسین در زمان ظهور ابریشم به ترتیب با غلظت 50 و 10 میلی‌گرم در لیتر باعث افزایش تحمل به شوری ذرت گردید.

Keywords

• پرولین
• ظهور ابریشم
• کف فارو