Kwartalnik Historii Kultury Materialnej (Dec 2019)
Renesansowe zbroje płytowe z napierśnikiem bombiastym w dawnym księstwie pomorskim w świetle wybranych zabytków sztuki
Abstract
W niniejszym artykule omówiono jedenaście zabytków prezentujących przedstawicieli elity księstwa pomorskiego w XVI stuleciu. To mężczyźni uwiecznieni w uzbrojeniu uchronnym, będącym jednym z najbardziej okazałych ówczesnych ubiorów. Wszystkie wizerunki to płaskorzeźby, dziesięć wykonano w kamieniu (ryc. 1–4, 6–11; nr kat. 1–4, 6–11), a jeden w drewnie (ryc. 5a–5b; nr kat. 5). Trzy zabytki stanowią płyty fundacyjne (ryc. 1–2, 8; nr kat. 1–2, 8), siedem – nagrobne (ryc. 3–4, 6–7, 9–11; nr kat. 3–4, 6–7, 9–11) , zaś jeden to epitafium (ryc. 5a–5b; kat.nr 5). Trzy spośród tych wizerunków przedstawiają książąt pomorskich (ryc. 1–2, 5a–5b; kat.nr 1–2, 5) , osiem pomorską szlachtę (ryc. 3–4, 6–11; kat. nr 3–4, 6–11). Do dziś przetrwało osiem z badanych obiektów (ryc. 1–3, 7–11; kat. nr 1–3, 7–11) , pozostałe znane są dzięki archiwalnej dokumentacji fotograficznej (ryc. 4–6; kat. nr 4–6). Wszystkie wizerunki powstały z myślą o umieszczeniu ich w miejscach traktowanych jako pomniki rodowe, takich jak rezydencje i świątynie. Z zabytków, które przetrwały, pięć znajduje się obecnie w miejscu swojej pierwotnej lokalizacji (ryc. 3, 8–11; kat. nr 3, 8–11) , zaś trzy zostały przeniesione (ryc. 1–2, 7; kat. nr 1–2, 7). Omawiane w niniejszej pracy wizerunki stanowią punkt wyjścia do dalszych badań nad pomorską zbroją płytową w pierwszych dekadach XVI w. Wszystkie omawiane postaci noszą zbroje płytowe z napierśnikiem bombiastym, w tym jedne z najbardziej charakterystycznych – ozdobne zbroje w stylu maksymiliańskim. Były one odzwierciedleniem ówczesnej mody męskiej. Na uwzględnionym materiale ikonograficznym zbroje tego typu występują czterokrotnie (nr kat. 1-3, 6). Równocześnie stosowano zbroje o takich samych harmonijnych proporcjach, ale gładkie (nr kat. 4, 7-11). Pierwsza z wymienionych zbroi zaopatrzona jest w marszczoną spódniczkę. Na jednym z analizowanych wizerunków przedstawiono zbroję kostiumową (nr kat. 5). Analizowane źródła ikonograficzne są cennym materiałem do studiów nad dawnym uzbrojeniem. Dzięki dokładności odwzorowania zbroi płytowej na epitafium księcia Bogusława X (nr kat. 5) można dokonać porównania detali zbroi z płyty nagrobnej Gryfity z zachowanym egzemplarzem, przechowywanym w berlińskim muzeum. Na tej podstawie można sądzić, że zbroja kostiumowa ze zbiorów Deutsche Historisches Museum (nr inw. W 2327) jest uzbrojeniem należącym niegdyś do księcia pomorskiego, która została przewieziona do Berlina w 1731 r. przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I.
Keywords
