طراحی چارچوب مفهومی انتخاب خدمت ابری مناسب برای سامانه‌های آموزش الکترونیک

Abstract

هدف: آموزش‌های مجازی با توجه به مزایایی مانند انعطاف‌پذیری، تنوع و دسترسی آسان به‌عنوان یک روش مناسب برای یادگیری در دهه‌های اخیر مطرح شده است. بروز بحران‌هایی مانند همه‌گیری جهانی کوید 19، کاربران سامانه‌های آموزش الکترونیکی را به صورت فزاینده‌ای افزایش داده است. از چالش‌های مهم این سامانه‌ها، فراهم‌سازی زیرساخت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متناسب برای پاسخگویی به کاربران رو به فزونی خود و حفظ کارایی است. پیدایش محاسبات ابری شیوه‌ی دست‌یابی به منابع ذخیره‌سازی و پردازش اطلاعات را دگرگون کرده است. وجود ویژگی‌های دسترسی آسان از طریق مکانیسم‌های استاندارد ارتباطی شبکه و افزایش خودکار تخصیص منابع در صورت نیاز موجب شده است تا مدل رایانش ابری به زیرساختی ایده‌آل برای سامانه‌های آموزش الکترونیکی تبدیل شود. اما با توجه به تعدد تأمین‌کنندگان ابری و تنوع خدمات آن‌ها، هم‌چنین مؤلفه‌های مختلف کیفیتی این خدمات مسأله انتخاب زیرساخت به‌عنوان خدمت چالشی جدی برای مدیران این‌گونه سازمان‌ها است. پژوهش‌های متعددی در زمینه انتخاب خدمت ابری صورت پذیرفته اما این پژوهش‌ها بیشتر از منظر تأمین‌کننده خدمات ابری و کمتر از منظر سازمانی که نیاز به انتخاب خدمت دارد صورت گرفته است. اندک مطالعات صورت گرفته از منظر سازمان نیز با پیش‌فرض‌های مختلف و شاخص‌های محدود اجراء گردیده و فقدان رویکرد یکپارچه علی‌الخصوص در حوزه انتخاب خدمات زیر ساخت ابری برای سامانه‌های آموزش الکترونیکی در مطالعات کاملاً مشهود است.مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر تلاش کرده با پیروی از رویکرد آمیخته و استفاده از روش‌های بررسی نظام‌مند ادبیات، دلفی فازی و اولویت‌بندی بهترین بدترین فازی در قالب طرحی اکتشافی، نمایی منسجم و جامع از "عوامل مؤثر برانتخاب خدمت ابری" ارائه نماید. در گام اول با مرور نظام‌مند ادبیات به یافته‌های 105 منبع علمی در حوزه انتخاب خدمت ابری استناد گردید. در ادامه با روش فراترکیب مفاهیم و مقوله‌های چارچوب اولیه از منابع علمی مذکور شناسایی گردیده است. نتیجه گام اول در حکم چارچوب اولیه پژوهش، به‌عنوان ورودی مطالعه دلفی فازی بکارگرفته شده و برمبنای نظرات 15 خبره حوزه پردازش ابری که از سایت ResearchGate با شرایط خاصی انتخاب و در پانل عضوگردیده‌اند، چارچوب اولیه توسعه یافته، پالایش شده و به تأیید رسیده است. در گام نهایی با کمک روش بهترین بدترین فازی وزن هر یک از ابعاد و عناصر چارچوب مشخص و چارچوب مفهومی پژوهش تدوین و تبیین گردیده است.بحث و نتیجه‌گیری: چارچوب انتخاب خدمت ابری مناسب برای سامانه‌های آموزش الکترونیک شامل 5 مقوله اصلی است که بیشترین اهمیت در انتخاب خدمت ابری را مقوله عملکرد و در مرحله بعد مقوله امنیت به خود اختصاص داده‌اند. چارچوب مذکور مشتمل بر 259عنصر مفهومی که در قالب 5 مقوله یا بعد 27 نوع یا دسته، سازمان‌یافته است. مقوله‌های شناسایی شده عبارت از عملکرد (دسترس‌پذیری، زمان‌پاسخگویی/تأخیر، ظرفیت، قابلیت‌ها، پشتیبانی، آسانی استفاده، مقیاس‌پذیری)، امنیت (قابلیت اطمینان، احراز هویت/ میزان دسترسی، مدیریت حوادث و گزارش‌، ثبت رویداد و نظارت، مدیریت آسیب‌پذیری، حاکمیت)، مدیریت داده (تهیه نسخه پشتیبان و بازیابی، چرخه‌ی حیات داده، قابلیت انتقال داده)، حفاظت از داده‌های شخصی (محدودیت‌های استفاده، نگهداری و افشا، شفافیت و اطلاع‌رسانی، مسئولیت‌پذیری، موقعیت جغرافیای داده‌)، سازمانی ومحیطی (اثر ابر بر محیط زیست، شهرت تأمین‌کننده خدمات، هزینه اجاره، هزینه شبکه/داده، سیاست‌های سازمان، آموزش کارکنان، بازخورد کاربران) و هم‌چنین به ترتیب مقوله عملکرد با وزن 0.348، امنیت با وزن 0.221، سازمانی و محیطی با وزن 0.203، محافظت از داده شخصی با وزن 0.161 و مدیریت داده با وزن 0.067 در انتخاب خدمت ابری مؤثر هستند.

Keywords

• خدمت ابری
• انتخاب خدمت ابری
• سامانه‌های آموزش الکترونیکی
• آموزش مجازی