Soigner la mélancolie au Moyen Âge : conseils et remèdes tirés des romans arthuriens français des XIIe–XIIIe siècles

Abstract

O leczeniu melancholii w Średniowieczu: rady i terapie zaczerpnięte z francuskich powieści arturiańskich XII–XIII wieku Autorka analizuje wybrane francuskie powieści arturiańskie z XII i XIII wieku jako przykłady locus medicinalis, czyli miejsce styczności literatury i ówczesnej wiedzy medycznej, gdzie dochodzi do przecięcia fikcji literackiej i rzeczywistości medycznej, dla której melancholia stanowiła jedno z głównych wyzwań. Podobnie jak medycyna, literatura także podejmuje to wyzwanie, starając się opisać objawy melancholii, określić jej przyczyny, a przede wszystkim zaproponować skuteczną, mogącą przynieść ulgę terapię. W analizowanych powieściach pojęcie Melancholii zbliżone jest do acedii, patologicznego stanu duszy i umysłu, przejawiającego się smutkiem, obojętnością, zmęczeniem i wyczerpaniem serca. Stan ten przypisywano działaniu demona acedii, zwanego przez Kasjana i Ewagriusza z Pontu daemon meridianus. W analizowanych w tym artykule powieściach arturiańskich, gdzie ważne są przede wszystkim działania o charakterze psychologicznym i duchowym, leczenie melancholii oparte jest na holistycznej, chrześcijańskiej wizji człowieka, zgodnie z którą wzajemnie oddziałują na siebie stan umysłu, duszy i ciała. Oczyszczające łzy, uzdrowienie pamięci, wsparcie przyjaciół, obecność ukochanej osoby, radość odpędzająca smutek, modlitwa, nawrócenie, spowiedź i pielgrzymka okazują się skuteczniejsze niż teriak, maści, balsamy czy jakiekolwiek inne lekarstwa. ABSTRACT Treating Melancholy in the Middle Ages: Advice and Remedies Offered by 12th and 13thCentury French Arthurian Romances The author analyses the selected 12th and 13th-century French Arthurian romances as an example of locus medicinalis, i.e., the meeting place of literature and the medical knowledge of the time, where literary fiction intersects with the medical reality, for which melancholy was one of the major challenges. Like medicine, literature takes up the challenge, by seeking to describe the symptoms of melancholy, to define its causes and above all to propose an effective treatment to relieve it. In the romances analyzed, the concept of melancholy is similar to that of acedia, the vice of the soul manifested by boredom, indifference, fatigue, and exhaustion of the heart. The condition was attributed to the activity of the demon of acedia, called daemon meridianus by Cassian and Evagrius of Pontus. In the Arthurian romances analyzed in the article, in which acts of psychological and spiritual nature are of main importance, the treatment of melancholy is based on the holistic Christian vision of man, according to which the state of mind, soul, and body influence each other. Cathartic tears, memory healing, friends’ support, the presence of the beloved, joy that chases away sadness, prayer, conversion, confession, and pilgrimage prove to be more efficient than theriac, electuary, or any medicine.