بررسی و مقایسه عوامل مؤثر بر زراعت چوب در استان گلستان از دیدگاه کارشناسان و زارعان چوب

Abstract

سابقه و هدف: با توجه به اینکه تنها حدود 8/83 درصد از سطح کشور را جنگل پوشانده است و از این میزان جنگل‌های شمال کشور تنها 1/2 درصد را شامل می‌شوند، بنابراین مساحت کم آن پاسخگوی نیازهای چوبی کشور نیست و زراعت چوب با گونه‌های تند رشد خارج از توده‌های طبیعی می‌تواند فشار بر منابع طبیعی را کاهش دهد. نظر به اهمیت نقش زراعت چوب در کشور و همچنین عدم اشتیاق زارعان به کشت چوب در این مطالعه به شناسایی و مقایسه عوامل مؤثر بر زارعت چوب استان گلستان از دیدگاه کارشناسان و زارعان چوب پرداخته شد. مواد و روش‌ها: از آنجایی که هدف مطالعه شناسایی نقاط قوت، فرصت و ضعف پیش‌روی زراعت چوب با استفاده از دیدگاه ذینفعان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به شناسایی عوامل موثر بر زراعت چوب با استفاده از مصاحبه‌های فردی و گروهی متمرکز با کارشناسان و زارعان چوب در استان گلستان گردید. سپس به منظور وزن‌دهی و اولویت‌بندی عوامل شناسایی‌شده، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته نیمه‌ساختار طراحی و تنظیم ‌شد. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از نظر کارشناسان و همچنین آزمون کرونباخ تأیید شد. سپس تعداد نمونه با استفاده از روش خوشه‌بندی تصادفی تعیین گردید. در مرحله بعد پرسشنامه‌ها در بین کارشناسان و زارعان چوب شهرستان‌های گرگان، آق‌قلا، رامیان، گنبدکاووس، علی‌آباد و کردکوی توزیع و تکمیل گردید. در نهایت داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 25 تجزیه و تحلیل شد.یافته‌ها: نتایج به طور کلی 37 عامل در سه بخش قوت (15 عامل)، فرصت (14 عامل) و ضعف (8 عامل) را نشان داد و نتایج نیز اولویت‌بندی عوامل از دیدگاه کارشناسان و بهره‌برداران را نشان داد مهمترین عوامل در بخش قوت‌ها « تأثیر سطح سواد و مهارت زارعین چوب در توسعه و رونق آن» (به طور مشترک کارشناسان و زارعان)، با میانگین رتبه‌ای 285/3 (زارعان) و 527/3 (کارشناسان)، در بخش فرصت‌ها «معرفی گونه‌ها و یا واریته‌های مناسب جهت کشت چوب با قابلیت میزان تولید چوب و مقاومت و سازگاری بالا» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه‌ای 285/4 (زارعان) و 194/4 (کارشناسان) و در بخش ضعف‌ها «پایین بودن تسهیلات دولتی و همچنین طولانی بودن روند دریافت آن برای زارعین چوب» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه‌ای 571/4 (زارعان) و 111/4 (کارشناسان) بودند. همچنین نتایج مقایسه نگرش زارعان و کارشناسان نشان داد که در اکثر موارد اختلاف قابل توجهی در سطح 95 درصد اطمینان وجود نداشت و نظر کارشناسان و زارعان چوب بهم نزدیک و مشابه بود.نتیجه‌گیری: عدم وجود تفاوت چشمگیر مابین نظرات کارشناسان و زارعان در خصوص عوامل موثر بر زراعت چوب استان گلستان می‌تواند نشان‌دهنده واقعیت وجود عوامل و شدّت‌ تاثیرگذاری آنها در منطقه باشد. بنابراین، جهت دستیابی به اهداف زراعت چوب کشور و حمایت از برنامه ششم توسعه در خصوص کشاورزی و منابع طبیعی کشور، تلاش‌ها باید در راستای کاهش و حذف عوامل منفی و تقویت عوامل مثبت و همچنین بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بخش زراعت چوب استان گلستان باشد.

Keywords

• کلمات کلیدی: زراعت چوب
• استان گلستان
• مدیریت راهبردی
• زارعان
• کارشناسان