مجله علوم تربیتی (Dec 2023)
تبیین فرایند اجتماعی‌سازی یادگیری در درس علوم تجربی: یک پژوهش کیفی
Abstract
بدون تردید می‌توان گفت که اجتماعی‌سازی یادگیری یکی از عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت زندگی تحصیلی و اجتماعی یادگیرندگان است. با توجه به چند بعُدی و فرایندی بودن اجتماعی‌سازی یادگیری و کمبود پژوهش‌های تبیینی در مورد این مسئله، پژوهش حاضر درصدد کشف و تبیین فرایند اجتماعی‌سازی یادگیری در محیط‌های یادگیری به کمک روش « نظریه داده بنیاد» بود. مشارکت‌کنندگان این پژوهش را معلمان علوم و صاحب‌نظران دانشگاهی دارای تجربه در زمینه اجتماعی‌سازی یادگیری تشکیل می‌دادند و با 13 نفر از آن‌ها که به شیوه هدفمند و با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند مصاحبه انجام شد. ماحصل مرحله‌ی کدگذاری باز، بیست و یک طبقه‌ی اصلی بود. شرایط علّی عبارت بودند از: مشارکت فعال دانش‌آموز، طراحی محیط یادگیری دانش‌آموز محور، بسترسازی برای آموزش دانش‌آموز محور، پیوستگی آموزش و تجربه و یادگیری تعاملی. شرایط زمینه‌ای شامل دو طبقه‌ی اصلی توسعه حرفه‌ای معلّمان، رفع موانع ساختاری، اداری و فضای فیزیکی بود. نظام آموزشی مکانیکی و کمیت‌گرا، کیفیت معلّم، کیفت یادگیرندگان و کیفیت خانواده شرایط مداخله‌گر را تشکیل می‌دادند. همچنین، راهبردهای پژوهش در پنج طبقه‌ی تعامل اجتماعی در یادگیری، تأکید بر پرسش و پژوهش، هنر برانگیختن، خودراهبر کردن یادگیرندگان و تناسب میان محتوا، مکان و زمان آموزش جای گرفتند. پنج طبقه‌ی اصلی اثرات مثبت بر یادگیری و دانش، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس در محیط یادگیری، تقویت توانایی‌ها و مهارت‌های سطح بالا، بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و تغییر در نگرش یادگیرندگان نیز تشکیل‌دهنده پیامدها بودند. سازنده‌گرایی اجتماعی الگوی اجتماعی‌سازی یادگیری به عنوان پدیده مرکزی داده‌ها، شکل‌دهنده‌ی یافته‌های پژوهش حاضر بود.
Keywords
