کنشگر فاعل و جنبش‌های جدید اجتماعی از دیدگاه آلن تورن

Abstract

آلن تورن (1925- 2023م)، یکی از جامعه‌شناسان بزرگ فرانسه، را می‌توان جامعه‌شناس فردا نامید. او در آثار گوناگونش پایان دورانی از زندگی بشر و آغاز دوران جدیدی را ترسیم کرده است. پایان جامعة پساصنعتی و آغاز جامعة فرامدرن فرضیة اصلی تورن است. جامعة فرامدرن بر پایة ارتباطات و بر محور کنشگر تازه‌ای به‌نام کنشگر فاعل (سوژه) استوار است. تورن می‌کوشد ویژگی‌های این جامعة جدید و تفاوت کنشگر فاعل را با کنشگران اجتماعی و جامعه‌شناسان کلاسیک نشان دهد. اندیشه‌های تورن نقطة مقابل همة جامعه‌شناسان کلاسیک وبزرگان هم‌عصر اوست. او می‌کوشد کنش را از قیدوبند همة الزام‌های اجتماعی و فرافردی آزاد کند. الزام‌ها ناشی از جامعه‌پذیری و مفاهیمی چون ترقی و تکامل تاریخی و پدیده‌ای به‌نام نظام‌های اجتماعی تعیین‌کنندة کنش در قرنی است که از دیدگاه تورن به‌سر رسیده است. به باور تورن، فهم تحولات اجتماعی کنونی اروپا، به‌ویژه کشور فرانسه، در گرو برداشتی درست از جنبش‌های جدید اجتماعی است. این جنبش‌ها، برخلاف جنبش‌های گذشته، ساختة کنشگرفاعل، آزاد و خودمختار است، درصورتی‌که جنبش‌های قرن بیستم ساخته و پرداختة کنشگر منفعل اجتماعی بود. در این مقاله، مسیر رسیدن به این نظریة تورن بررسی و مرور می‌شود.

Keywords

• آلن تورن
• جامعة فرامدرن
• جنبش‌های اجتماعی
• کنشگر فاعل