تحلیل خطر و آسیب‌پذیری در برابر سیل در شبکه‌های آبیاری، موردکاوی دشت شعیبیه

Abstract

سیل یکی از مهیب­ترین بلایای طبیعی در جهان محسوب می­شود و هایخسارت‌ ناشی از آن در بخش­های مختلف به‌ویژه کشاورزی تأثیرات نامطلوب درازمدتی به‌جا می­گذارد. تعیین مناطق تحت خطر و ارزیابی آسیب­پذیری آن‌ها از گام­های اساسی در اقدامات سازه­ای و مدیریتی مقابله با سیلاب محسوب می­شود. چنین مطالعاتی کم‌تر در شبکه­های آبیاری انجام شده است. در این پژوهش تحلیل خطر و ارزیابی آسیب­پذیری برای شبکه آبیاری شرق دشت شعیبیه انجام شده که از طرح­های مهم استان خوزستان است و رخداد سیل در آن خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای کشاورزان و ساکنین منطقه به‌وجود می­آورد. بدین­منظور از شبیه­سازی هیدرولیکی توسط مدل دوبعدی Hec-Ras استفاده شده و برای دوره بازگشت­های 25، 50، 100 و 200 ساله پهنه، عمق آب­گرفتگی و سرعت سیلاب به‌عنوان مشخصات جریان از مدل استخراج شده­اند. این مشخصات توسط روش ارائه‌شده در استاندارد موجود تبدیل به نقشه خطر سیل در شبکه آبیاری شدند. براساس این نقشه­ها به‌ازای سیل با دوره بازگشت­های بزرگ‌تر از 50 ساله بالغ بر 50 درصد دشت شعیبیه در سطح ناایمن برای کلیه افراد و سازه­ها قرار می­گیرد. با استفاده از پرسش­نامه­های تهیه‌شده و براساس اظهارات 42 کشاورز محلی و بهره­برداران شبکه، شاخص­های مختلف آسیب­پذیری (اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی، توان­ مقابله ­و بهبود، و بزرگی­سیل) برآورد و با انجام تحلیل سلسله‌مراتبی، ارزیابی شبکه انجام شد. با برهم­نهی نقشه­های مربوط به هر یک از شاخص­ها، نقشه آسیب­پذیری کل شبکه در برابر سیل ترسیم گردید. بیش‌ترین و کم‌ترین میزان آسیب­پذیری به‌ترتیب مربوط به توان­ مقابله ­و بهبود با 7/33 درصد و شاخص اجتماعی با 6/9 درصد است.

Keywords

• تحلیل سلسله‌مراتبی
• توان مقابله و بهبود
• خسارت
• مدل دوبعدی
• نقشه آسیب‌پذیری سیل
• نقشه خطر سیل