ارزیابی تحمل به یخزدگی سه اکوتیپ زنیان Trachyspermum ammi (Linn). Sprague در شرایط کنترل شده

Abstract

زنیان از جمله گیاهان دارویی بومی در خراسان است که در خصوص تحمل به سرمای آن اطلاعات چندانی در دسترس نیست. لذا این آزمایش به منظور بررسی تحمل به یخزدگی این گیاه در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد و سه اکوتیپ زنیان (نیشابور، بیرجند و تربت حیدریه) در معرض هشت دمای یخزدگی (صفر (شاهد)، 5/1-، 3-، 5/4-، 6-، 5/7-، 9-، 5/10- درجه سانتیگراد) قرار گرفتند. گیاهان تا مرحله 5-4 برگی در محیط طبیعی رشد یافته و سپس دماهای یخزدگی با استفاده از فریزر ترموگرادیان بر روی آنها اعمال شد. میزان پایداری غشاء سیتوپلاسمی با استفاده از نشت الکترولیتها مورد ارزیابی قرار گرفت و سپس درجه حرارت کشنده برای 50 درصد نمونهها براساس نشت الکترولیتها (LT50el) تعیین شد. سه هفته بعد از زمان اعمال دماهای یخزدگی و رشد مجدد گیاهان در گلخانه نیز درصد بقاء، تعداد برگ، وزن خشک، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT50su) و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک گیاهان (RDMT50) تعیین شد. واکنش اکوتیپهای زنیان از نظر نشت الکترولیتها بعد از قرار گرفتن در معرض دماهای یخزدگی متفاوت بود و اکوتیپ بیرجند کمترین درصد نشت الکترولیتها را داشت، ضمن اینکه شیب منحنی درصد نشت الکترولیتها در اکوتیپ مذکور ملایمتر از دو اکوتیپ دیگر بود. با وجود این از نظر LT50el تفاوت معنیداری بین اکوتیپهای زنیان مشاهده نشد. کاهش دما به 5/7- درجه سانتیگراد، درصد بقاء دو اکوتیپ نیشابور و تربت حیدریه را به کمتر از 20 درصد کاهش داد، درحالیکه درصد بقاء اکوتیپ بیرجند در این دما حدود 60 درصد بود. به نظر میرسد که اکوتیپ بیرجند با کمترین درصد نشت الکترولیتها، بالاترین درصد بقاء و وزن خشک بوته و نیز کمترین LT50su (8/7- درجه سانتیگراد) تحمل به تنش یخزدگی بهتری از دو اکوتیپ دیگر دارد.

Keywords

• درصد بقاء
• سرما
• نشت الکترولیتها
• وزن خشک