Cumhuriyet’in Dil Reformunu Okumak: Köprü Mü, Paravan Mı?

Abstract

Bu makale, Cumhuriyet’in ilk yıllarında başlatılan dil reformunun siyasî niteliğini tarif etmeyi amaçlamaktadır. Tarihsel arka planı Tanzimat dönemine kadar uzanan dilde sadeleşme süreci özelinde yapılan değerlendirmeler, birbirlerinden keskin hatlarla ayrışmakta ve siyasî bir kutuplaşma ekseni yaratmaktadır. Dil reformuna ilişkin iki egemen görüşten bahsetmek mümkündür: Muhafazakâr cenah, dil reformunun geçmişle (İslam ve Osmanlı) irtibatı engelleyen bir paravan olduğu noktasında ısrarcıdır. Cumhuriyetçi kesim ise dil reformunun devlet dili ve millet dili arasındaki uçurumu kaldıran bir köprü; ülkenin gelişmesine engel unsurlardan kurtulmayı sağlayan bir devrim olduğu düşüncesindedir. Bir devlet politikası olarak 1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin kuruluşuyla başlatılan dil reformunun, geçmişle irtibatı koparan bir paravan mı yoksa devlet ve millet kaynaşmasını sağlayan bir köprü mü olduğu sorunsalı makalede irdelenmektedir. Bu bağlamda makalede, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde yapılan dilde sadeleşme tartışmaları da göz önünde bulundurularak, Birinci Türk Dili Kurultayı üzerinden yapılan okumayla dil reformunun tarifine ilişkin alternatif bir bakış açısı sunulmaktadır.

Keywords

• dilde sadeleşme
• cumhuriyet
• ulus-devlet
• birinci türk dili kurultayı
• türk dil reformu