مجله جنگل ایران (Feb 2025)
ابتلای درختان ارس (.Juniperus excelsa M. Bieb) به ارس‌واش (.Arceuthobium oxycedri (D.C.) M. Bieb) در جنگل‌های منطقۀ حفاظت‌شدۀ میانکوه تاش شاهرود
Abstract
مقدمه: شیوع گیاه انگلی ارس‌واش یا Arceuthobium oxycedri از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که توده‌های ارزشمند ارس در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو بوده‌اند. تحقیق پیش رو، با هدف بررسی شدت ابتلای درختان ارس جنگل‌های ارس منطقۀ میانکوه تاش انجام گرفت.مواد و روش‌ها: برای نمونه‌برداری، شبکه‌ای با ابعاد 250×250 متر به‌صورت تصادفی- سیستماتیک با 65 قطعه نمونۀ مربع‌شکل به ابعاد 20×20 متر پیاده شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه‌های کمّی هر درخت مانند ارتفاع درخت (m)، قطر کوچک و بزرگ تاج (m)، قطر یقه (cm)، درصد تاج‌پوشش (%) حضور و نبود شاخه‌های خشکیده در درختان میزبان و همچنین برخی فاکتورهای رویشگاهی از جمله ارتفاع از سطح دریا (m)، شیب (%)، جهت جغرافیایی، وضعیت فرسایش خاک در سطح زیر تاج درخت (دسته‌بندی در چهار طبقه) و مقدار بیرون‌زدگی ریشه‌های درخت (دسته‌بندی در سه طبقه) اندازه‌گیری شد. داده‌ها با استفاده از آنالیز تک‌متغیره و آنالیز تشخیص بررسی شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که جنسیت پایه، درصد شیب و جهت دامنه اثری بر شدت ابتلا به ارس‌واش نداشتند؛ اما درختان آلوده دارای میانگین ارتفاع (5 متر)، قطر تاج (7/3 متر)، قطر یقه (7/54 سانتی‌متر)، مساحت تاج (8/12 متر مربع) بیشتری در مقایسه با درختان بدون آلودگی به ارس‌واش بودند (به‌ترتیب 1/3 متر، 1/2 متر، 1/24 سانتی‌متر، 1/4 متر مربع). فراوانی خشکیدگی سرشاخه‌ها نیز به‌طور معنی‌داری در درختان مبتلا بسیار بیشتر از درختان سالم بود که نشان می‌دهد تحت تأثیر هجوم ارس‌واش ایجاد شده است. بر‌اساس نتایج آنالیز تشخیص نیز شدت فرسایش در زیر تاج‌پوشش، بیرون‌زدگی ریشه، قطر یقه، سطح مقطع درختان در هکتار، قطر تاج و ارتفاع درختان ارس مهم‌ترین عواملی هستند که در توصیف شدت ابتلا به ارس‌واش اثرگذارند.نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که درختان بزرگ‌تر و به‌عبارتی مسن‌تر، بیشتر در معرض ابتلا به گیاه انگلی ارس‌واش قرار دارند. درختان ارسی که مقادیر بیشتری از بیرون‌زدگی ریشه‌ها و فرسایش خاک در سطح زیرین تاج‌پوشش خود دارند (دو فاکتور بیانگر چرای دام)، شدت تهاجم بیشتری از این گیاه انگلی را نیز نشان می‌دهند و این موضوع اثر مضاعف تنش چرای دام بر درختان مبتلا را تأیید می‌کند. بنابراین ارائۀ روش‌های غیرمخرب کنترل ارس‌واش با رویکرد حفاظت بیشتر از کانون‌های با درختان مسن و بزرگ ارس، باید در اولویت قرار گیرد.
Keywords
