تأثیر فسفر بر جذب آهن، روی و پتاسیم و خصوصیات رشدی ریشه و اندام هوایی گندم در رژیم‌های رطوبتی مختلف

Abstract

سابقه و هدف: خشکی یکی از گسترده‌ترین تنش‌های غیرزنده است که در بخش‌های عمده جهان تأثیری منفی بر رشد و عملکرد گیاهان می‌گذارد. تنش خشکی با کاهش جذب آب و عناصر غذایی عملکرد گیاهان را کاهش می‌دهد. شرایط آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران مشکلات بسیاری در تولید گیاهان از جمله گندم (Triticum aesivum L.) ایجاد کرده است. فسفر به عنوان یکی از عناصر غذایی ضروری برای گندم، می‌تواند در نعدیل اثرات تنش خشکی مؤثر ‌باشد. در سال‌های اخیر برای مقابله با تنش خشکی استفاده از گیاهان و ارقام کارا در جذب عناصر غذایی از جمله فسفر به عنوان راه حل پایدار و مناسب برای افزایش عملکرد محصول مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، لذا توجه به مکانیسم ارقام کارا در برابر تنش خشکی برای توصیه دقیق کود ضروری می‌باشد.مواد و روش: به منظورارزیابی رقم گندم سیروان (مقاوم به تنش خشکی)، در جذب عناصر غذایی و رشد و نمو آن در سطوح مختلف رطوبتی و فسفر، پژوهشی در گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در طی دوره رشد رویشی انجام گرفت. فاکتورها شامل فسفر از منبع منو کلسیم فسفات منوهیدرات (0، 15 و 25 میلی‌گرم فسفر بر کیلوگرم خاک) و سه رژیم رطوبتی شامل 50 و 70 درصد ظرفیت مزرعه (شرایط تنشT1, T2:) و 95 درصد ظرفیت مزرعه (شاهدT0:) بودند.یافته‌ها: با توجه به نتایج مشاهده شد که اثر متقابل تنش خشکی و سطوح فسفر بر روی میزان وزن خشک کل، جذب عناصر غذایی آهن، روی و پتاسیم، قند محلول کل، رشد ریشه (طول تجمعی، قطر و سطح ریشه) و شاخص کلروفیل رقم سیروان به ترتیب در سطح احتمال یک درصد و پنج درصد معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که افزایش فسفر (25 میلی‌گرم بر کیلوگرم) در حضور و عدم حضور تنش خشکی بر روی رشد و نمو رقم گندم مورد مطالعه مؤثر بوده است؛ به طوری که که افزودن فسفر به‌ مقدار 25 میلی‌گرم در کیلوگرم در شرایط تنش خشکی 50 درصد ظرفیت مزرعه، وزن خشک کل رقم سیروان را از 80/5 به 52/8 گرم در گلدان نسبت به سطح بدون کاربرد فسفر افزایش داد. افزایش فسفر در شرایط تنش خشکی (50 درصد)، جذب عناصر غذایی آهن را به میزان حدود 2 برابر، روی و پتاسیم را به ترتیب به میزان 60 و 50 درصد نسبت به شاهد افزایش داد که این افزایش جذب می‌تواند به‌دلیل افزایش رشد ریشه و خصوصیات آن (طول تجمعی، سطح و قطر ریشه) ‌باشد؛ هم‌چنین با توجه به نتایج این آزمایش مشاهده شد که مقاومت رقم سیروان به تنش خشکی به دلیل افزایش در میزان قند محلول کل، رشد ریشه و جذب آهن، روی و پتاسیم بود که منجر به افزایش وزن خشک کل و رشد و نمو خوب آن در شرایط تنش خشکی شد.نتیجه‌گیری: کاربرد میزان مناسب فسفر در سطح 25 میلی‌گرم برکیلوگرم در شرایط تنش خشکی باعث افزایش وزن خشک کل، سطح، قطر و طول ریشه، جذب عناصر غذایی، شاخص کلروفیل، ارتفاع، تعداد پنجه و میزان قند محلول کل در گیاه شد، این سطح فسفر با تاثیر مثبت بر روی رشد و نمو رقم سیروان در مرحله رشد رویشی باعث سازگاری آن در شرایط تنش خشکی شد؛ با توجه به اهمیت انتخاب رقم در تعدیل تنش خشکی، رقم سیروان توانست پاسخ خوبی نسبت به کود فسفر برای کاهش تنش خشکی نشان دهد.

Keywords

• تنش رطوبتی
• رقم مقاوم به خشکی
• فسفر
• ماده خشک گیاهی