هنر و تمدن شرق (Jun 2017)
نقدی بر اماکن مذهبی-آیینی ایران با تکیه بر پیشینه تاریخی آن
Abstract
مکان‌ها، بافت‌ها، فضاها و حریمهای دینی (مذهبی)_آیینی در ایران بطور اخص و دیگر جوامع بطورکلی بنا به شواهد و قرائن مکشوف و موجود از دیرباز مورد توجه، تقدس و احترام گروه‌های اجتماعی متدین و پایبند به آموزه‌های دینی بوده‌است. به تاریخ معماری جوامع که رجوع کنیم بی‌اغراق با یکی از غنی، زنده و شورمندانه‌ترین جلوه‌های معماری، ذوق خلاق، ذائقه زیباشناختی و روح هنرمندانگی جامعه و جهان بشری درتاریخ مواجه می‌شویم. از این منظر به‌صراحت و بی‌اغراق می‌توان گفت ایران یکی از کانون‌های فوق‌العاده مهم، غنی و دیرپای معماری دینی- آیینی درتاریخ و فرهنگ جامعه و جهان بشری بوده‌است. شگفت‌تر آن‌که در عصری که اماکن آیینی در بسیاری از جوامع روزگار ما به‌صورت موزه درآمده یا رمق و رونق آیینی و قوّت قدسی تاثیرگذار و جذبه‌آور خود را ازکف داده‌است، اماکن آیینی در ایران همچنان زنده و فعال با جمعیت‌های میلیونی زائران برصحنه ایستاده‌است و حضور فعال و پررنگ دارد. بررسی، نقد، تحلیل، تعریف و معرفی این مکان‌ها، ساختار، بافت، فضا و حریمهای دینی- آیینی درجغرافیای جهان ایرانی به لحاظ تاریخی و از منظر فلسفه و تاریخ معماری بیرون از حیطه نوشتار حاضر است و در چارچوب مباحث ما نمی‌گنجد. آنچه اینک پیش‌رو‌ست، تصویری فشرده و کوتاه و تحلیلی لیکن نه‌چندان ریزبینانه و ژرفانگرکه به اختصار و اجمال در وصف و معرفی پاره‌ای ازساختارها و بناهای دینی-آیینی فعال در جامعه معاصر ایران است؛ البته با توجه به مناسبتشان با مسئله هویت-هویت نه به مفهوم روزینه و عرفی آن بلکه به مفهوم کیهانی از ارزش‌‌ها و باورها. به مفهوم یک فرهنگ و نحوه بودن درجهان و شیوه‌ای از زندگی. به‌معنای گنجینه‌ای ازمیراث مشترک و ذخایر معنوی که در جان ما جاری است. مراد ما از معماری مذهبی-آیینی و مناسبتشان با هویت به همین معناست. معماری که با وجوه دیگر مواریث مدنی و معنوی ما سخت و استوار درهم تنیده‌است.
