Zastosowanie zasady uzasadnionych oczekiwań w podatku od towarów i usług: studium przypadku

Abstract

Celem artykułu jest określenie relacji unijnej i krajowej zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań stosowanej w obszarze zharmonizowanego podatku VAT. Założono, że zasady te w ujęciu unijnym i krajowym, pomimo wspólnego mianownika, nie pokrywają się. W przypadku obszaru zharmonizowanego pierwszeństwo zawsze mają ramy gwarancyjne analizowanej zasady wyznaczone orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości (TSUE), nawet jeśli ograniczają zakres stosowania zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań w ujęciu krajowym. Materiał badawczy stanowiły reprezentatywne wyroki TSUE dotyczące istoty zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, jej źródeł oraz przesłanek zastosowania. Wnioski z analizy odniesiono do wybranych stanów faktycznych, na podstawie których zapadły rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego uwzględniające zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań w ujęciu krajowym. Analiza tej zasady wskazuje na różny zakres ochrony, w przypadku zharmonizowanego i niezharmonizowanego prawa podatkowego. Przede wszystkim zasada ta nie będzie miała zastosowania w przypadku praktyki państwa członkowskiego sprzecznej z regulacją unijną, nawet jeśli praktyka ta jest korzystna dla jednostki. Uzasadnione oczekiwania nie mogą też powstać w przypadku nadużycia praw lub naruszenia prawa przez jednostkę, nawet jeśli stworzony przez nią stan niezgodny z prawem był tolerowany przez Unię lub organy krajowe. Przeprowadzona w artykule analiza wykorzystywania zasady uzasadnionych oczekiwań w polskim orzecznictwie sądowym w zakresie VAT prowadzi do wniosku, że znajduje ona znacznie szersze zastosowanie, niż wynikałoby to z doktryny i judykatury unijnej, co wskazuje na potrzebę zmian w tym zakresie.

Keywords

• zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań
• podatek od towarów i usług
• dobra administracja