Ochrona Dziedzictwa Kulturowego (Nov 2023)
Problematyka konserwatorska historycznych przestrzeni publicznych na przykładzie przekształceń krajobrazu Starego Miasta w Bydgoszczy
Abstract
Celem artykułu jest zaprezentowanie wniosków z analizy problematyki konserwatorskiej wybranych przekształceń historycznego obszaru staromiejskiego Bydgoszczy w kontekście zasad międzynarodowych doktryn dotyczących ochrony miast historycznych. Działania w obrębie zespołu w zakresie rewaloryzacji, rewitalizacji i odbudowy trwają nieprzerwanie od końca lat 40. XX w. i bardzo dobrze ilustrują zmiany w sposobie podejścia i przyjmowania rozwiązań planistyczno-formalnych w zakresie koncepcji funkcjonalno-przestrzennej i architektonicznej. Każda przestrzeń publiczna jest wynikiem decyzji różnych decydentów oraz oczekiwań różnych grup interesariuszy. W procesach ochrony i zagospodarowania historycznych obszarów ważnym były i są wytyczne służb konserwatorskich, od których zawsze wymagano nie tylko dbania o zabytki, realizacji zasad teorii konserwatorskiej, lecz także uwzględnienia potrzeb współczesności. Recenzentem działań jest społeczeństwo, które rzadko kiedy jednomyślne formułuje oceny, często nie posiadając szczegółowej wiedzy o okolicznościach powstania czy modyfikacji projektów. Ocena przedsięwzięć wymaga często odpowiedniej perspektywy czasowej. Wyszczególnione w literaturze fazy odbudowy miast historycznych w XXI w. ulegają zatarciu – istnieje podejście oparte o indywidualizm twórczy z jednocześnie podejmowanymi działaniami rekonstrukcyjnymi lub modernistycznymi, które powinny wynikać ze studium wartościującego i badań. Zalecenia z dokumentów doktrynalnych traktowane są jednak przez władze często wybiórczo. Stosuje się chętnie wskazania do przeprowadzania konsultacji społecznych, tworzenia interdyscyplinarnych gremiów opiniodawczych, identyfikacji tradycji miejscowości oraz tworzenia lokalnych rozwiązań prawnych. Regulacje te wspomagają działania konserwatorskie na poziomie ogólnym (np. kształtowanie treści mpzp). W zespołach zabudowy z pocz. XX w. nie ma niestety nadal wystarczającego zrozumienia u osób spoza środowiska konserwatorskiego wagi zachowania autentycznej materii i układu funkcjonalno-przestrzennego. Inwestorzy wskazują nadrzędność adaptacji do nowej funkcji ponad zachowanie historycznej materii/układu, pozytywnie zaś odnoszą się do działań rekonstrukcyjnych formy, jako odniesienie do tradycji miejsca. Ochrona miast obejmuje obecnie monitorowanie i zarządzanie procesami społecznymi, gdzie zadania stricte konserwatorskie są elementem polityki zarządzania. Należy dookreślić rolę konserwatora, który jako organ jest powołany do ochrony substancjalnej zabytku, tymczasem oczekuje się od niego decyzji opartych o czynniki spoza tego zakresu: proekologiczne czy proekonomiczne, jako wspierające zrównoważony rozwój.
Keywords
