Jilvah-i hunar (Apr 2023)
بررسی و تحلیل مضامین و نقوش سنگ قبور صندوقی موزه آستان قدس رضوی
Abstract
مرگ ضرورتی حیاتی و پدیدهای انکارناپذیر است و سنگمزار شاخصهای در این جریان میباشد. پیشینهِ استفاده از سنگ مزار در ایران به بعد از اسلام میرسد. سنگمزارات مانند دیگر آثار دوره اسلامی به‌تدریج دارای تزییناتی شدند که شاخصههای زیادی اعم از معرفی متوفی تا دوره و نشانههای تاریخی را نمایان میکنند. استفاده از سنگ مزار صندوقی بر روی مزار متوفی، تاریخ دقیق و مشخصی ندارد. اما، اولین نشانههای آن را میتوان در دوره تیموری مشاهده کرد. در این پژوهش، هفت نمونه از سنگ‌مزارهای صندوقی محفوظ در موزه آستان قدس رضوی مورد مطالعه قرار گرفته است. دو مورد از آنها به تازگی در حفاریهای حرم مطهر رضوی یافت شده‌اند و در این پژوهش، برای اولین بار معرفی میشوند. هدف از این پژوهش مطالعهِ ساختار، کتیبهها و نقوش سنگ قبرها میباشد. پرسش پژوهش این است که: مضمون کتیبهها و نقوش تزیینی سنگ قبور صندوقی موزه آستان قدس رضوی به چه موضوعاتی اشاره دارند؟ روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و گردآوری دادهها بر مبنای اطلاعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی میباشد. نتایج پژوهش نشان میدهد که، تزیینات سنگ‌مزارهای صندوقی مورد مطالعه با نقش مایههایی کتیبهای، هندسی، محرابی و مقرنسی با کندهکاریهایی از شاخ و برگ گیاهانی مانند گل لوتوس و طرحهای اسلیمی بوده است. این نقوش در دوران صفویه، بازتاب فضای شیعی آن دوران بالاخص، در استفاده از نام حضرت علی (ع) بوده است. در نوشتن کتیبههای این سنگ‌‌مزارها از خطوط کوفی بنایی، ثلث و نسخ استفاده شده است.
Keywords
