پژوهشهای زراعی ایران (Sep 2014)
بررسی روند تغییرات عملکرد دانه و برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیک گندم (Triticum aestivum L.)، ذرت (Zea mays L.)و برنج (Oryza sativa L.) در طی چند دهه اخیر در ایران
Abstract
قرن بیستم شاهد افزایش قابل ملاحظهای در عملکرد گیاهان زراعی بوده است. با این حال پیشبینی شده است تا سال 2050 جمعیت جهان به سقف 4/10 میلیارد نفر خواهد رسید که در این صورت نیاز به تولید محصولات کشاورزی جهانی به میزان 60 الی 110 درصد افزایش خواهد یافت. در مطالعه حاضر به منظور بررسی روند افزایش عملکرد سه گیاه گندم، ذرت و برنج در طی چند دهه اخیر در ایران، اقدام به جمعآوری دادههای مورفولوژیک و زراعی ارقام رایج سه گیاه زراعی گندم، ذرت و برنج در کشور برای سالهای 1336 الی 1391 شد. به منظور پی بردن به میزان پیشرفت صورت گرفته در هر یک از صفات مورد بررسی معادله رگرسیون خطی به دادههای موجود برازش داده شد. بر اساس یافتههای تحقیق حاضر عملکرد دانه گندم و ذرت در دورههای مذکور به طور معناداری افزایش یافته است حال آنکه عملکرد برنج افزایش اندکی را نشان میدهد. نتایج نشان میدهد عملیات بهنژادی در جهت کاهش ارتفاع بوته برای محصولات گندم و ذرت به شکل موفقی عمل کرده و در محصول گندم این پیشرفت در گندم بهاره بیشتر بوده اما در رابطه با برنج پیشرفت معناداری مشاهده نشد. در رابطه با وزن هزاردانه تغییرات بسیار اندکی برای محصول گندم مشاهده شد که این افزایش در وزن هزار دانه بیشتر در رابطه با گندم بهاره بوده است. بررسیها نشان داد که ارقام جدید ذرت تراکمپذیری بالایی را نسبت به ارقام قدیمی نشان میدهند. بررسی روند تغییرات طول دوره رشد ارقام برنج آزاد شده در طی این مدت نیز نشان داد که طول دوره رشد به میزان زیادی کاهش یافته است. به طور کلی میتوان نتیجهگیری نمود که بهنژادی توانسته است به گونهای موثر عملکرد گندمهای پاییزه و بهاره و محصول ذرت را در ایران افزایش دهد. اما در رابطه با محصول برنج به نظر می‌رسد بهنژادی در ایران نتوانسته است به گونهای موفقیتآمیز عملکرد دانه این گیاه را افزایش دهد.
Keywords
