Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Jan 2025)
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNUN GELİŞİMİNDE İRRASYONEL DELİL OLARAK ORDAL
Abstract
Kıta Avrupası’nın ceza muhakemesinin gelişim sürecinde, suç işledikleri ileri sürülen kişilerin bu suçu işleyip işlemediklerine yönelik bir işleme tabi oldukları görülmektedir. Ceza muhakemesi gelişiminde “ordal” ismiyle karşılanan bu hâl, kişinin suçsuzluğunu ispata yarayan ve bir nevi bedeniyle sınava girdiği muhakeme süreci olarak kendine yer bulmuştur. Batı Avrupa ceza muhakemesi gelişiminde sistemli bir faaliyete dönüşen ordalın anlaşılması, modern ceza muhakemesine giden yolun aydınlatılması bakımından önem arz etmektedir. Bu gerekçeyle çalışmanın konusunu, ceza muhakemesinin ilkel döneminde yer alan, hemen her toplumda emareleri görülen, ilkel ve irrasyonel yargılamalarda metafizik bir müdahale ve beklenti şeklinde karşımıza çıkan “ordal” kavramının ceza muhakemesi boyutuyla ele alınması oluşturmaktadır. 1879 tarihli Usul-i Muhakemât-ı Cezaiye Kanunu ile Fransa’nın, 1929 tarihli ve 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ile Almanya’nın ceza usul hukukunu benimseyen Türk ceza muhakemesi hukuku, felsefi köklerini aldığı bu hukuk sistemlerinin gelişiminde önemli yer tutmuş olan bahsi geçen muhakeme süreci ile de bu vesileyle bağlantılı olmaktadır. Bu sebeple, mehaz kanunların ruhlarını ve temel esaslarını anlamak yolunda, gelişimlerini bilmek ve bu kanunların ortaya çıkışına kadar geçirdiği aşamaları incelemek gerekir. Alınan kanunların menşeini oluşturan hadiselere vâkıf olunması, hukuk düşüncesinin modern kavramlar ve sistemlerin oluşumuna etkisinin ne olduğunun bilinmesi, hukuk düşüncesinin ona kaynaklık eden geçmişinden ona yol gösterecek geleceğini aydınlatması adına önem taşır. Nitekim, ordal uygulamalarının delil hukukunun gelişiminde irrasyonel bir rol oynaması ve adil olmayan neticelere yol açması, bu sistemin sorgulanmasına yol açmış ve yeni bir sistem olarak kanuni delil sisteminin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada, ordal uygulamalarının, kanuni delil aşamasına geçilmesi bakımından bir antitez oluşturması sebebiyle, kanuni delil aşamasına geçişte oynadığı rol üzerinde durulacaktır.
Keywords
