پیامد کاربرد پلی‌اکریل‌آمید آنیونی بر خاکدانه سازی و رس پخش‌شونده در خاک های تیمارشده با مانده های گیاهی گندم و یونجه

Abstract

سابقه و هدفکاربرد پلی‌اکریل‌آمید آنیونی همانند یک بهساز آلی به تنهایی و یا همراه با مواد‌آلی می تواند ویژگی‌های خاک را بهبود دهد. هدف از این پژوهش بررسی پیامد برخی از بهسازهای آلی بر میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و درصد رس پخش‌شونده در خاک بود. مواد و روشنمونه‌های لایه 30 سانتی‌متری رویین دو خاک شنی و رسی با مانده‌های یونجه و گندم (کوچکتر از 2 میلی‌متر) به اندازه 50 گرم در کیلوگرم وزن خشک خاک تیمار شدند. پلی‌اکریل‌آمید آنیونی نیز به گونه محلول به اندازه 0، 1/0، 2/0 و 4/0 گرم از بهساز در کیلوگرم خاک افزوده شد. سپس نمونه‌ها در رطوبت گنجایش کشاورزی در آزمایشگاه در تاریکی نگهداری شدند. در زمان‌های 1، 5، 10، 20، 30، 45، 60، 75 و 90 روز از خاک‌ها نمونه‌برداری شد و میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و درصد رس پخش‌شونده اندازه‌گیری شد. میانگین داده‌های بدست آمده از نمونه‌های 1 و 5 روزه برای هفته نخست جداگانه آزمون شدند و نمونه های 10 و 20 روزه برای بازه زمانی 10 تا 20 روز، و به همین گونه بازه زمانی 30 تا 45 روز، بازه زمانی 60 تا 75 روز نیز جداگانه آزمون شدند. داده‌های بدست آمده از نمونه‌های برداشت شده در زمان 90 روز برای زمان 90 روز جداگانه آزمون شد. برای هر یک از بازه های زمانی یادشده فاکتورهای آزمایش در طرح کاملا تصادفی، مانده گیاهی در سه سطح و پلی اکریل آمید در چهار سطح بود. یافته‌هاافزودن مانده‌های گیاهی و پلی‌اکریل‌آمید به خاک، مایه کاهش درصد رس پخش‌شونده در هر دو خاک رسی و شنی شد. پیامد این بهسازهای آلی بر کاهش درصد رس پخش شونده خاک‌ها هم‌کردار بود و کمترین درصد رس پخش شونده در کاربرد همزمان آنها در خاک اندازه گیری شد. میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها در هر دو خاک، با افزودن مانده‌های گیاهی به گونه چشم‌گیری افزایش یافت که این پیامد سودمند در تیمار کاه گندم، بیشتر بود. در هر دو خاک دیده شد که در خاک بدون مانده گیاهی، کاربرد پلی‌اکریل‌آمید مایه افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها شد. دربرابرآن در خاک سنگین تیمار شده با کاه گندم و کاه یونجه، کاربرد پلی‌اکریل‌آمید پیامد زیانباری بر میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها داشت، ولی این پیامد زیانبار در خاک شنی لومی دیده نشد. میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها در خاک رسی در همه تیمارها از هفته نخست تا بازه زمانی 10 تا 20 روز افزایش و سپس دوباره کاهش یافت. درصد رس پخش شوند روندی وارونه داشت و کمترین آن در بازه زمانی 10 تا 20 روز اندازه گیری شد. دگرگونی زمان میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و درصد رس پخش در خاک شنی همانند آن در خاک رسی بود ولی زمان رخداد بیشترین میانگین وزنی خاکدانه و کمترین درصد رس پخش‌شونده کمی دیرتر (بازه 30-45 روز) بود.نتیجه گیریهر چند کاربرد جداگانه مانده های گیاهی و پلی اکریل آمید مایه افزایش میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها می شود، ولی کاربرد همزمان آنها پادکردار است. کاربرد پلی‌اکریل‌آمید در خاک سنگین تیمار شده با کاه گندم و کاه یونجه میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها را کاهش داد. مانده‌های گیاهی از راه زیستی و پلی‌اکریل‌آمید بویژه در خاک‌های رسی از راه فیزیکوشیمیایی مایه پیدایش و پایداری خاکدانه‌ها می‌شود. بنابراین پیامد کاربرد آنها هم‌کردار نیست. این رخداد شاید وابسته به واکنش پلی اکریل آمید با رس‌های خاک باشد که در خاک های تیمار شده با مانده های گیاهی از برهم‌کنش سودمند زیستی رس‌ها و ماندهای گیاهی در خاکدانه‌سازی جلوگیری کرده است.

Keywords

• پلی اکریل آمید
• رس پخش شونده
• مانده های گیاهی
• میانگین وزنی قطر خاکدانه ها