Cumhuriyet İlahiyat Dergisi (Jun 2019)
Mülteci Öğrencilerin Kültürel Uyumları ile Dinî Başa Çıkmaları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma
Abstract
Bu araştırmanın amacı savaş ve hak ihlalleri gibi yıkıcı sebeplerden dolayı göç etmek zorunda kalan ve yaşamlarına Türkiye’de devam eden mülteci öğrencilerin bu travmatik yaşantının üstesinden gelme konusunda hangi dinî başa çıkma etkinliklerine başvurduklarını ve bu tercihin kültürel uyumlarıyla olan ilişkisini ortaya koymaktır. Dinin başta zorunlu göç olmak üzere yaşanan her türlü zorlukla başetmede önemli işlevlere sahip olması, mültecilerin yaşamlarını katlanılabilir kılma adına ne tür bir dinî başa çıkma süreci yaşadıklarını ilgi ve merak konusu haline getirmektedir. İşte bu merakla şekillenen araştırma, mültecilerin daha çok olumlu dinî başa çıkma yöntemini kullanarak zorluklarla mücadele ettikleri ve bu mücadeleyle kültürel uyumu yakalamaya çalıştıkları varsayımına dayanmaktadır. Araştırmanın örneklemi 2017-2018 öğretim yılında Karabük Üniversitesi’nin farklı bölümlerinde ve Karabük Milli Eğitim Müdürlüğü'nün lise düzeyindeki farklı okullarında öğrenimlerine devam eden Suriye, Irak ve Afganistan kökenli mülteci öğrenciler arasından tesadüfi örneklem yoluyla seçilmiştir. Yaş ortalaması 18 olan örneklem grubuna “Kültürel Uyum” ve “Dinî Başa Çıkma Tarzları” ölçekleri uygulanmıştır. İlişkisel tarama yöntemine uygun olarak ölçek tekniği kullanılan araştırma bulgularına göre örneklem grubunun kültürel uyum ve olumlu dinî başa çıkma düzeylerinin ortalamanın üzerinde olduğu, olumsuz dinî başa çıkma düzeylerinin ise ortalamanın altında olduğu görülmektedir. Bazı bağımsız ve demografik değişkenlerle ilişkisi belirlenen ‘kültürel uyum’ ile ‘olumlu dinî başa çıkma’ arasında da pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir (r=.269). Bu nedenle mülteci öğrencilere manevi bakım sağlamanın, onların kültürel uyum düzeylerini yükselteceği düşünülmektedir.Özet: Bu araştırmanın amacı savaş ve hak ihlalleri gibi yıkıcı sebeplerden dolayı göç etmek zorunda kalan ve yaşamlarına Türkiye’de devam eden mülteci öğrencilerin bu travmatik yaşantının üstesinden gelme konusunda hangi dinî başa çıkma etkinliklerine başvurduklarını ve bu tercihin kültürel uyumlarıyla olan ilişkisini ortaya koymaktır. Dinin başta zorunlu göç olmak üzere yaşanan her türlü zorlukla başetmede önemli işlevlere sahip olması, mültecilerin yaşamlarını katlanılabilir kılma adına ne tür bir dinî başa çıkma süreci yaşadıklarını ilgi ve merak konusu haline getirmektedir. İşte bu merakla şekillenen araştırma, mültecilerin daha çok olumlu dinî başa çıkma yöntemini kullanarak zorluklarla mücadele ettikleri ve bu mücadeleyle kültürel uyumu yakalamaya çalıştıkları varsayımına dayanmaktadır. İlişkisel tarama yöntemine uygun olarak yapılan araştırmada ölçek tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verilerini elde etmek için kişisel bilgi formu ile birlikte ‘Kültürel Uyum’ ve ‘Dinî Başa Çıkma Tarzları’ ölçekleri kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi 2017-2018 öğretim yılında Karabük Üniversitesi’nin farklı bölümlerinde ve Karabük Milli Eğitim Müdürlüğü'nün lise düzeyindeki farklı okullarında öğrenimlerine devam eden Suriye, Irak ve Afganistan kökenli mülteci öğrenciler arasından tesadüfi örneklem yoluyla seçilmiş araştırmaya gönüllü 112 öğrenciden oluşmaktadır. Veriler analiz edilirken öncelikle ölçeklerin toplam skorları elde edilerek ortalamalar hesaplanmıştır. Öğrencilerin kültürel uyum düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak üzere t-test (Independent Samples t-test), tek yönlü varyans analizi (Oneway ANOVA) ve Scheffe testi kullanılmıştır. Dinî başa çıkma ile ilgili ilişkilere bakılırken de normallik testi sonucuna uygun olarak parametrik olmayan testlerden ‘Man Whitney U’ ve ‘Kruskall Wallis H’ testleri uygulanmıştır. Kültürel uyum ile dinî başa çıkma arasındaki ilişkinin belirlenmesi için korelasyon testinin yapıldığı araştırmada, istatistiksel anlamlılık düzeyini belirlemek için en düşük p değeri olarak .05 baz alınmıştır.Araştırma bulgularına göre örneklem grubunun kültürel uyum (=3,27) ve olumlu dinî başa çıkma düzeyleri ortalamanın üstünde olup (=3,42), olumsuz dinî başa çıkma düzeyleri ise ortlamanın altındadır (=1,77). Örneklem grubunun kültürel uyum düzeyleri, demografik değişkenlerden sadece örneklemin uyruğuna göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermiştir. Buna göre Suriyeli öğrencilerin kültürel uyum düzeyleri (= 3,48), Irak (= 3,19) ve Afganistan (= 3,06) kökenli öğrencilerden daha yüksek olup, aralarındaki farklılık istatistiksel açıdan anlamlıdır (p<.01).Örneklem grubunun ‘olumsuz dinî başa çıkma’ düzeyleri ile demografik ve bazı bağımsız değişkenlerle arasında herhangi bir anlamlı ilişkiye rastlanmamışken ‘olumlu dinî başa çıkma düzeyleri’ ile demografik değişkenlerden sadece uyruk, cinsiyet ve yaş aralığı arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılıklar görülmüştür. Buna göre kız öğrencilerin olumlu dinî başa çıkma düzeyleri (= 64,46) erkek öğrencilerden (= 47,32) daha yüksektir. Aradaki farklılık ise istatistiksel açıdan anlamlıdır (p<.01). Ayrıca 21-24 yaş aralığında olan öğrencilerin olumlu dinî başa çıkma düzeylerinin daha yüksek olduğu (= 70,54) ve 14-16 yaş aralığında olan öğrencilere göre (= 47,47) aradaki farklılığın anlamlılık düzeyine ulaştığı görülen araştırmada, Suriye kökenli öğrencilerin olumlu dinî başa çıkma düzeyleri (= 62,91) daha yüksek bulgulanmış ve Afganistan’lı öğrencilerin ortalamasına göre (= 42,63) anlamlı bir farklılık düzeyine ulaşmıştır (p<.05). Ayrıca araştırma bulgularına göre kültürel uyumun dinî başa çıkma tarzlarından sadece olumlu dinî başa çıkma ile arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir (r=.269, n=112, p=.004).Savaşlara bağlı olarak yaşanan zorunlu göç, maddi ve manevi kayıplar içeren travmatik bir yaşantıdır. Şiddetli ve yüksek düzeyde strese yol açan bu tür olumsuz yaşantılarla mücadelede maneviyatın en büyük katkısı ise olumlu dinî başa çıkma yoluyla olmaktadır. Nitekim dinî ve manevi inançlar, travma mağdurunun anlam arayışına en tatminkâr cevaplar sunarak ona bilişsel tatmin sağlamasının yanı sıra imanın getirdiği teslimiyet duygusuyla durumu kabullenme aşamasına geçmesinde yardımcı olmakta ve travmayla mücadelesine olduğu kadar travma sonrası gelişimine de katkı sağlamaktadır. Dinin, özellikle zorunlu göç gibi insan gücünü aşan engellemeler karşısında çaresizlik içine düşen bireyin yeniden uyum düzeyine ulaşmasını kolaylaştırıcı bir fonksiyon üretiyor olması onu ayrı bir yerde konumlandırmaktadır. Nitekim yapılan bazı çalışmalar, sıkıntılı zamanlarda Tanrı’yla olumlu bir ilişki içinde bulunarak imtihan, sabır, şükür, dua, tevekkül, Tanrı’ya sığınma ve hayatı yeniden anlamlandırma gibi olumlu dinî başa çıkma unsurlarına yönelmenin ruh ve beden sağlığı üzerinde koruyucu, iyileştirici ve telafi edici etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Zira yaptığı makul, tatminkâr ve ikna edici açıklamalar dini, insanlar için önemli bir direnç kaynağı haline getirmektedir. Araştırma bulguları mülteci öğrencilerin kültürel uyumları ile “olumlu dinî başa çıkma” etkinliklerine yönelmeleri arasında anlamlılık düzeyine ulaşan bir ilişkinin varlığını göstermektedir. Bu nedenle mülteci öğrencilerin manevi rehberlik ve destek faaliyetlerine dahil edilmelerinin entegrasyon sürecine daha fazla katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca gerek mülteci öğrencilerin gerekse yerel halk ve öğrencilerin birbirlerini ötekileştirici yaklaşım içine girmelerini engelleyecek ve birlikte yaşama kültürünü geliştirecek değer merkezli proje ve faaliyetler yürütülmesinin ve bu faaliyetlerin hem sivil toplum örgütleri hem de devlet eliyle desteklenmesinin önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Entegrasyonun önündeki en büyük engellerden birisi olan dil problemini ortadan kaldırmak üzere ücretsiz dil kurslarının açılmasının ve ayrıca kampüs ve çevresinde öğrencilerin daha uyumlu ilişkiler geliştirebileceği sosyo-kültürel ağlar kurulmasının bu konuda olumlu katkılar üretebileceği düşünülmektedir.
Keywords
