Turcology Research (Sep 2024)
Hemdemî’nin Nasihatnâmesine Göre Osmanlı İmparatorluğunda Rahne ve İhtilalin Sebepleri
Abstract
Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebi, 17. yüzyıl Osmanlı tarihçilerindendir. Kendi adıyla anılan tarihiyle tanınır. Gençlik yılları saray ve çevresinde geçmiştir. Sultan IV. Murad’ın musahiplerinden olan Solak-zâde, Sultan İbrahim, Hatice Turhan Sultan ve IV. Mehmed tarafından da himaye edilmiştir. Çalışmamıza konu olan “Hemdemî’nin Nasihatnâmesi” isimli eser, Avusturya Milli Kütüphanesi, Türkçe Yazmaları kataloğunda (Cod.N.F.283) bulunmaktadır. Nüshanın dış kapağında “Hemdemî’nin Nasihatnâmesi” ifadesi mevcuttur. Eserin bir diğer nüshası ise McGill Üniversitesi, İslami Çalışmalar Kütüphanesindedir (C95-S684). Cod.N.F.283’ün fotokopisi olan bu nüshanın kapağında “Solak-zâde Mehmed Hemdemî, Nasihatnâme” ifadesi mevcuttur. Ancak eserin muhtevasında müellifin kimliği ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Solak-zâde, Osmanlı devlet sistemindeki kargaşanın sebeplerini ve düzenin yeniden tesisinin nasıl mümkün olduğuyla ilgili olarak Sultan IV. Mehmed’e tavsiyelerde bulunmak amacıyla Nasihatnâme’yi kaleme almıştır. Nasihatnâme, ihtivası bakımından 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunun içerisinde bulunduğu durumu gözler önüne sermesi bakımından oldukça önemlidir. Eserde rüşvetin yaygınlaşması, liyakatin gözetilmemesi, adam kayırma, idarecilerin halk üzerindeki baskı ve zulümleri, şerʻi kanunlardan uzaklaşılması gibi sebeplerle devlet sisteminin bozulduğuna dikkat çekilmiştir. Müellif, bozulan düzenin yeniden tesisi için çözüm önerileri sunarken Kur’an-ı Kerim ayetlerine, hadis-i şerif rivayetlerine atıf yapmış; atasözleri, vecizeler ve hikâyelerden de yararlanmıştır.
Keywords
