مطالعه تطبیقی «حق مؤلف» و «حق نشر» در نظام‌های حقوقی رومی-ژرمنی و کامن‌لا با نگاهی بر حقوق ایران

Abstract

«حقوق پدیدآورندة اثر» از امتیازاتی است که مقررات کپی‌رایت به پدیدآورنده اختصاص می‌دهد تا از ارتباط پدیدآورندگان با آثارشان حفاظت شود و نیز این امکان را به آنان می‌دهد که بتوانند از نتیجة عملکرد خود به‌صورت مادی (اقتصادی) و معنوی (اخلاقی) بهره‌مند گردند. هدف اصلی این حقوق، صیانت از شخصیت، وقت، تلاش و خلاقیت پدیدآورنده است. وضعیت حقوق پدیدآورنده در دو نظام حقوقی «رومی‌ـ ژرمنی» و «کامن‌لا» متفاوت بوده و به ترتیب تحت عناوین «حق مؤلف» و «حق نشر» شناسایی شده است. یکی از مشکلات رایج در اغلب جوامع علمی، اشتباه گرفتن و یکسان فرض کردن دو عنوان مذکور است. این پژوهش ضمن تبیین سیستم‌های حقوقی حق مؤلف و حق نشر، با بررسی نظریات و مقررات کشورهای تابع نظام‌های حقوقی رومی ـ ژرمنی و کامن‌لا مشخص می‌کند که گرچه سیستم‌های مذکور در موضوعاتی دارای شباهت‌هایی‌اند، در موضوعاتی دیگر نسبت به یکدیگر متفاوت‌اند. رویکرد فکری حاکم بر سیستم حق مؤلف بر تقویت «مالکیت خصوصی» تأکید داشته، درحالی‌که سیستم حق نشر بر «مالکیت و منفعت عمومی» متمرکز شده است. هر دو سیستم در راستای حمایت از پدیدآورندگان و ناشران ایجاد شده‌اند؛ گرچه سیستم حق نشر در جلب رضایت مخاطبان خود ناموفق و دارای ضعف‌های مشهودی است، سیستم حق مؤلف کارآمدتر بوده و ابعاد مختلفی از حقوق کاربرانش را پوشش داده است و درنتیجه، کشورهای دارای سیستم حق نشر به قواعد سیستم حق مؤلف گرایش یافته‌اند.

Keywords

•  حق مؤلف
• حق نشر
• حقوق مالکیت فکری
• حقوق تطبیقی
• نظام حقوقی ایران