Motyw "torcular Christi" i jego reminiscencje w średniowiecznej poezji liturgicznej

Abstract

W opracowaniu przedstawiono reminiscencje motywu torcular Christi w poezji liturgicznej średniowiecza na tle świadectw jego obecności w pismach Ojców Kościoła i autorów późniejszych wieków. Źródłem motywu jest tekst Księgi Izajasza 63,1-3, odnoszony do Chrystusa na zasadzie alegorii. Winne grono to Chrystus, a tłocznia to Jego krzyż – torcular Christi. Od późnej starożytności tekst Izajasza był czytany we Mszy w Wielką Środę oraz stanowił część oficjum brewiarzowego w piątek po trzeciej niedzieli Wielkiego Postu. Sprawiało to, że obraz torcular Christi odciskał się w świadomości wiernych, wychodząc poza liturgię – także w świat sztuki i poezji. Autor artykułu odnosi się do jedenastu utworów poetyckich, w których w różnym zakresie (w całym utworze lub w jakimś fragmencie) znajdują się reminiscencje motywu tłoczni. Są to teksty Piotra Abelarda, Piotra Czcigodnego - opata Cluny, Piotra Damiani, Filipa Kanclerza i Adama ze św. Wiktora oraz twórców anonimowych. W aneksie opracowania zamieszczono tekst oryginalny i dokonany przez autora przekład na język polski komentowanych tekstów źródłowych.

Keywords

• torcular Christi
• tłocznia mistyczna
• winne grono
• poezja liturgiczna
• średniowiecze