اثر فواصل آبیاری بر شاخص‌های رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی سرخارگل (Echinaceae purpurea (L.) Monch) تحت محلول‌پاشی اسیدهیومیک

Abstract

سابقه و هدف: خشکی از مهمترین عوامل محدودکنندهرشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع‌ترین تنش محیطی است. باتوجه به خطر جدی خشکی و کمبود آب، استفاده از روش‌های مناسب جهت بهبود اثرات منفی ناشی خشکی موردتوجه گرفته است. اخیراً استفاده از انواع اسیدهای آلی برای بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی رواج فراوان یافته‌است. مقادیر بسیار کم از اسیدهای آلی به‌ دلیل وجود ترکیبات هورمونی، اثرات قابل‌‌ملاحظه‌ای در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک و افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند. لذا در همین راستا آزمایشی با هدف بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و محلول‌پاشی اسیدهیومیک بر برخی ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل انجام شد. مواد و روش‌ها: این آزمایش در سال زراعی 96-1395به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه غیرانتفاعی بهاران گرگان به ‌اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح دورآبیاری (شامل سه روز به‌عنوان شاهد، شش، نه و دوازده روز یکبار آبیاری) و چهار سطح محلول‌پاشی اسیدهیومیک (شامل صفر، 150، 300 و 450 میلی‌گرم‌درلیتر) در کرت‌هایی با ابعاد یک در یک‌و‌نیم متر لحاظ گردید. صفات مورد‌ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تازه و خشک بوته، وزن تازه و خشک ریشه، پرولین برگ، محتوای نسبی آب برگ، کارتنوئید، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، فنل‌کل و قند محلول بودند. یافته‌ها: نتایج حاکی از آن بود که افزایش فاصله آبیاری سبب کاهش معنی‌دار ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر گیاه، وزن تر و خشک ریشه گردید. در حالی‌که بیشترین میزان وزن خشک گیاه (41/9 گرم در گیاه) و طول ریشه (10/40 سانتی‌متر) به‌ترتیب از شش و نه روز یکبار آبیاری مشاهده شد. همچنین اثر دور آبیاری در بالاترین سطح منجربه کاهش 88/29 درصدی محتوای نسبی آب برگ و افزایش 29/69 درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی و قند محلول در اثر دور آبیاری افزایش یافت و در سطح سوم آبیاری (نه روز یکبار آبیاری) به‌ترتیب 32/79 و 21/50 میلی‌گرم در میلی‌لیتر به حداکثر مقدار خود رسید. تیمار اسیدهیومیک نیز بر تمامی صفات اندازه‌گیری شده مورد بررسی به‌جز کارتنوئید اثر معنی‌داری داشت و این تأثیر در 450 میلی‌گرم در لیتر به حداکثر خود رسید در شرایط نه روز یک‌بار آبیاری محلول‌پاشی با 450 میلی‌گرم در لیتر موجب افزایش 58/0 درصدی پرولین نسبت به عدم مصرف آن در این شرایط گردید. حداکثر مقدار فعالیت آنتی‌اکسیدانی (67/82 میلی‌گرم در میلی‌لیتر) از سطح سوم دور آبیاری و کاربرد 150 میلی‌گرم در لیتر اسیدهیومیک و بیشترین مقدار قند محلول (56/53 میلی‌گرم در گرم) از سطح سوم دور آبیاری و کاربرد 300 میلی‌گرم در لیتراسیدهیومیک مشاهده شد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش فاصله آبیاری به‌طور معنی‌داری سبب کاهش صفاتی نظیر ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تازه و خشک بوته، وزن تازه و خشک ریشه و محتوای نسبی آب برگ، گردید. در مقابل میزان برخی صفات نظیر پرولین، فعالیت آنتی‌اکسیدانی،‌ فنل‌کل و قند محلول افزایش یافت. با این‌حال اسیدهیومیک از گیاهان سرخارگل در برابر تنش خشکی محافظت کرد و سبب کاهش خسارات ناشی از خشکی گردید. به‌طور کلی نتایج این آزمایش، کاربرد 300 میلی‌گرم در لیتر اسیدهیومیک در شرایط 9 روز یکبار آبیاری را به‌عنوان بهترین تیمار از لحاظ اقتصادی معرفی می‌کند، زیرا با مصرف کمتر آب و اسیدهیومیک، می‌توان به همان میزان عملکرد متابولیت‌ها که سطوح بالاتر این کاربردها دارند، دست یافت.

Keywords

• اسیدآلی
• پرولین
• تنش کم‌آبی
• فعالیت آنتی‌اکسیدانی
• قند محلول