Kâdî Abdülcebbâr’a Göre Arap Dilinde Lafız-Mana İlişkisi ve Abdülkâhir el-Cürcânî’ye Etkisi

Abstract

Arap dilinde lafız-mana tartışması klasik dönemden itibaren dilcilerin önem verdikleri bir konudur. Anagram sistemle telif edilen Kitâbu’l-‘ayn adlı sözlüğe bakıldığında Arap dilinde kullanımda olmayan lafızların dahi zikredildiğini görmek mümkündür. Bu durum Arapça kelimelerin Araplar nezdinde -herhangi bir anlamı haiz olmasa da- ayrı bir öneme sahip olduğunu göstermektedir. Kâdî Abdülcebbâr’a göre ise edebi güzellik sadece sözün birimleri olan kelimelerde aranmaması gerekmektedir. Edebi üstünlük ancak kelimelerin cümle içerisinde birbirleriyle olan bağdaşıklıkları dikkate alınarak söz konusu edilmelidir. Kâdî Abdülcebbâr, düşüncesini temellendirmek için dilin kökeni meselesine vurgu yapmaktadır. Ona göre dil, ilahi bir öğreti sonucu oluşmamış, toplumların uzlaşmaları neticesinde meydana gelmiştir. Ayrıca kelimelerin cümle içerisindeki gramatik konumunu belirleyen i‘râb ve kastedilen anlam dikkate alınarak en iyi kelimenin seçilmesi manasındaki ibdâl kavramları Kâdî Abdülcebbâr’ın konuyla ilgili düşüncesini anlamada önemlidir.

Keywords

• arap dili
• belâgat
• lafız
• mana
• kâdî abdülcebbâr
• el-cürcânî.
• arabic language
• rhetoric
• word
• meaning
• al-qadı
• al-jurjani.