جغرافیا و مخاطرات محیطی (Jan 2023)
ارزیابی و پهنهبندی خطر فرونشست با استفاده از الگوریتم تطبیقی MABAC و ANP (مطالعۀ موردی: دشت اردبیل)
Abstract
یکی از مخاطرات پیشروی دشتهای کشور، مخاطره فرونشست است. پدیده فرونشست زمین به دلایل مختلف ازجمله برداشت بیش‌ازحد منابع آب زیرزمینی و تغییرات جوّی سبب بروز مشکلات و معضلات فراوان در زمینهای کشاورزی، جادهها، خطوط انتقال نیرو و انرژی شده است؛ ازاینرو پرداختن به علل و عوامل تأثیرگذار جهت کنترل و مدیریت خطر دارای اهمیت است. دشت اردبیل نیز به خاطر تغییرات اقلیمی و افت سطح آب‌های زیرزمینی در سالهای اخیر یکی از مناطق مستعد جهت مخاطره فرونشست است. هدف تحقیق حاضر، پهنهبندی خطر فرونشست در این دشت است. در این مطالعه ابتدا، عوامل مؤثر جهت ایجاد فرونشست در دشت اردبیل (شیب، کاربری اراضی، لیتولوژی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، افت سطح آب، فاصلهازشهر و روستا)، شناسایی شدند و سپس نسبت به تهیۀ لایههای اطلاعاتی در سامانه اطلاعات جغرافیایی اقدام گردید. در مرحله بعد وزندهی عوامل موردبررسی، با استفاده از روش ANP و در محیط نرمافزار Super Decision انجام گردید و تحلیل و مدلسازی نهایی با استفاده از روش MABAC به‌عنوان یکی از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره، انجام شد. درنهایت، نقشۀ حاصله در پنج ردۀ با خطر بسیار کم تا خطر بسیار زیاد طبقهبندی گردید. با توجه به نتایج مطالعه، عوامل افت سطح آب، فاصله از رودخانه و لیتولوژی بیشترین ضریب وزنی را به خود اختصاص دادند. همچنین، نتایج مطالعه نشان داد؛ به ترتیب 29/244 و 59/370 کیلومترمربع از مساحت این دشت، در طبقات بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. درنهایت میتوان اظهار داشت، نظر به توان بالای دشت اردبیل، از لحاظ رخداد فرونشست، بایستی اقدامات حفاظتی، مدیریتی در سطح دشت اردبیل مورد توجه مسئولان و دستگاههای ذیربط قرار گیرد.
Keywords
