Trabzon İlahiyat Dergisi (Dec 2022)
Kur’ân’da İlâhî Otoriteyi İfade Eden İsimler (Esmâ-i Hüsnâ Rivâyeti Özelinde)
Abstract
Kur’ân’da ve hadislerde Allah Teâlâ’yı tanıtan isim, sıfat ve terkipler yer almaktadır. Kur’ân’da Allah’ı tanıtan isimlere dört âyette esmâ-i hüsnâ terkibi ile dikkat çekilmiştir. Bu isimler, farklı sûre ve âyetlerde bulunmakla birlikte İbn Mâce ve Tirmizî’nin naklettiği esmâ-i hüsnâ rivâyetinde bir arada zikredilmiştir. Bu çalışmada Kur’ân’da geçen, diğer taraftan İbn Mâce ve Tirmizî’nin listesinde yer alan ve doğrudan ilâhî otoriteyi ifade eden isimler ele alınmış, Allah’ın otoritesi ile doğrudan irtibatı olmayan isimlere yer verilmemiştir. Kur’ân’da pek çok yerde tevhîd, nübüvvet ve âhiret konuları işlenirken yönetmenin sadece Allah’a ait olduğu vurgulanmaktadır. Bu nedenle özellikle tevhîd inancı açısından ilâhî otoriteye dikkat çeken isimlerin tespit ve tahlili önemlidir. Bu amaçla yapılan bu çalışmada, esmâ-i hüsnâ rivâyetinde ilâhî otoriteyi ifade eden isimleri kategorize etmek, isimlerin içinde geçtiği âyetle olan irtibatını, uyumunu ve cümleye kattığı anlamı tespit etmek hedeflenmiştir. Bu gaye doğrultusunda ilâhî otorite ile ilgili isimlerin semantik tahlilleri yapılmış, Kur’ân’da kaç defa geçtiği ve kime hitaben kullanıldığı ve hangi dönemde nâzil olduğu tespit edilmiş ve de kaynak eserlere müracaat edilerek önceki âyetlerle ilişkisi münâsebâtü’l-Kur’ân ilmi açısından incelenmiştir. Esmâ-i hüsnâ içerisinde azîz, kavî, cebbâr, muktedir, kâdir, melik, kayyûm isimleri, bazen âyet sonlarında, bazen âyet ortasında gelerek Allah’ın otoritesini ifade etmektedir. Ayrıca bu yedi ismin, öncesindeki âyetlerle sıkı bir anlam bağı olup, bu isimler, kimi zaman öncesindeki manaları te’kit etmekte, kimi zamanda bunların gerekçesini bildirmektedir. Otoriteyi ifade eden bu isimler, özellikle şirke karşı tevhidin ikame edildiği bağlamda, mutlak otoritenin Allah’a ait olduğunu ifade sadedinde gelmiştir. Allah Teâlâ, özellikle tarihî kıssaların ve haberlerin sonunda gelen esmâ-i hüsnâ aracılığıyla muhataba kendi otoritesini hissettirmek adına sebeplilik ilkesine bağlı kalmak zorunda olmadığını ifade eden bir anlatım ve üslûp kullanmıştır.
Keywords
