شناسایی و رتبه‌بندی شاخص‌های جذابیت بازار منطقة قفقاز جنوبی برای صادرات محصولات کشاورزی ایران

Abstract

مطالعه حاضر، با هدف رتبه­‌بندی شاخص‌های جذابیت بازار منطقه قفقاز جنوبی برای صادرات محصولات کشاورزی ایران به روش فرآیند تحلیل سلسله‏‌مراتبی (AHP) انجام شد؛ از لحاظ جهت‌گیری، کاربردی؛ از لحاظ ماهیت، اکتشافی و از لحاظ قطعیت داده‌ها، کیفی بود. جامعه آماری پژوهش جمعی از خبرگان، صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اردبیل و آذربایجان شرقی با سابقه صادرات به منطقه قفقاز جنوبی و اساتید دانشگاه در بازه زمانی مهر تا اسفند 1401 بودند. پژوهش به روش نمونه‌گیری گلوله برفی صورت گرفت که در این میان، شانزده مصاحبه انجام شد و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش با بهره­‌گیری از روش مرور اسنادی و استخراج داده‌‏ها و سپس، فرآیند تحلیل سلسله‏‌مراتبی (AHP) رتبه‌بندی شدند. پس از تجزیه‌­وتحلیل مصاحبه‌ها و اولویت‌بندی به روش AHP، شانزده عامل نهایی ارزیابی جذابیت بازار و از آن میان، عوامل سرعت رشد بازار، فرصت کسب سود در بازار، شدت رقابت، سهولت ورود به بازار (تهدید تازه‌­واردها)، تأثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی و عوامل قانونی، غیرجذاب شناسایی شدند. آنگاه با مرور و جمع‌بندی شاخص‌­های ارزیابی جذابیت بازارها که تاکنون در تحقیقات پیشین مطرح شده است، شاخص‌­هایی برای ارزیابی توان بازارها برای صادرات ارائه شد که در قالب ماتریس تصمیم‌گیری، وارد فرآیند تحلیل سلسله‌‏مراتبی شد و از طریق این فرآیند، اهمیت و اولویت شاخص‌­ها مشخص شد و سرانجام، بر مبنای شاخص­‌های استخراج و اولویت‌بندی‏‌شده، ارزیابی جذابیت بازارها برای صادرات محصولات کشاورزی صورت گرفت. بنابراین، با توجه به یافته‌های پژوهش و رتبه‌بندی شاخص‌های جذابیت بازار برای صادرات، مؤلفه‌های امکان حمل‏‌ونقل آسان و فاصله جغرافیایی اندک از کشور مبدأ، امکان انجام همکاری‏‌های کشاورزی با کشورهای منطقه، ایجاد بازارچه‏‌های مرزی برای تجارت محصولات کشاورزی، رعایت اصول بهداشتی محصولات کشاورزی و میزان تقاضا در بازارهای هدف جذاب و نسبتاً جذاب شناخته شدند.

Keywords

• توانمندی‌های صادرات
• جذابیت بازار
• صادرات محصولات کشاورزی
• منطقه قفقاز جنوبی