سیاست های فرهنگی و حکومتی در تبیین ارزش های زیبایی شناختی هنر و ادبیات ایران پهلوی اول

Abstract

ساختارهای سیاسی و رویکردهایی که اتخاذ می­کنند نقش مهمی در کیفیت ساحت هنر و ادبیات دارند. دوران پهلوی اول را باید یک گذر بزرگ و دوران­ساز در تاریخ معاصر ایران دانست. چراکه در این دوران، ظهور جریان عظیمِ فکری و سیاسی موسوم به نوسازی، از آغاز ساختِ ایرانی مدرن سخن می­گفت. بدین‌جهت شاه و دولتمردانش، به‌عنوان رهبران سیاسی و فرهنگی این جریان، متعهد شده بودند تا خط‌مشی نویسندگان، شاعران و هنرمندان را ترسیم کنند. مفصل‌بندی این اندیشه که در قالب یک هژمونی ریخته شده بود، دو ایدۀ ایرانی­گری و تجدد­خواهی را هم‌زمانِ باهم و در یک مسیر دیکته می­کرد. این دو ایده، اگرچه از تبار مشروطه و قاجار و بعضاً قبل­تر از آن آمده بود، اما در عصر پهلویِ اول به سبب دگرگونی­ها و رخدادهای بزرگ منطقه­ای و جهانی، در چرخشی گفتمانی ایده­ای کاملاً نوظهور محسوب می­شد. تغییر شیوۀ بیانی هنرمندان نشان از این دگرگونی­ می­داد. درنتیجه، جوّ فرهنگِ سیاسیِ اقتدارگرا، فضای مطلوبی را برای هنرمندان و خصوصاً نویسندگان و شاعران ایجاد نمی­کرد. ایجاد آزادی­های نسبی در فرهنگ و تولید هنر، ایجاد اصالتِ سلیقه و ارتقاء ذوق در هنر و معماری بر مبنای ارزش­های زیباشناختی هنر باستان و مدرنیسم و تولّد و تحقّق آثاری باارزشِ فرا تاریخی و هنری را می­توان از آن جمله­ دانست. یافته‌های این پژوهش که با استفاده از منابع کتابخانه­ای و به روش تاریخی-تحلیلی نگارش یافته است، نشان می­دهدکه ایرانی­گری در رویکرد باستان­گرایی­اش و دولت نیرومند مرکزی با رویکرد تجدد محوری­اش، دو عاملِ وثیق در ساخت آمرانۀ هنر و ادبیات پهلوی اول بوده است.اهداف پژوهش:1.بررسی سیاست­گذاری­های فرهنگی در هنر و ادبیات پهلوی اول.2.نقش سیاست­های فرهنگی در تبیین ارزش­های زیبایی­شناختی هنر و ادبیات پهلوی اول.سؤالات پژوهش: 1.خط‌مشی‌ عاملان سیاست­گذاری فرهنگ برای ایجاد ارزش­های زیبایی شناختی هنر و ادبیات پهلوی اول چه بود؟2.ایدئولوژی «ایرانیگری و تجدد­خواهی» نزد عاملان قدرت، چگونه و تا چه اندازه موفق شد در ساخت آمرانۀ هنر و ادبیات پهلوی اول تأثیر بگذارد؟

Keywords

• پهلوی اول
• هنر و ادبیات
• سیاست فرهنگی
• تجددطلبی
• زیبایی‌شناختی