ارزیابی اقتصادی عملکرد و خصوصیات زراعی گیاهان دارویی در مناطق روستایی سیستان

Abstract

با توجه به محدودیت منابع آبی و تداوم کم‌بارشی و خشکسالی‌های اخیر در منطقه سیستان، توسعه کشت گیاهان اقتصادی و کم آب­ بر و نیز تقویت صنایع تبدیلی با هدف افزایش درآمد کشاورزان و حفظ ماندگاری در منطقه بسیار حیاتی و ضروری است. این پژوهش با هدف ارزیابی اقتصادی عملکرد و خصوصیات زراعی گیاهان دارویی در مناطق روستایی سیستان انجام شد. اطلاعات تحقیق از طرح‌های پژوهشی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در دو روستای ده بلند و زهک به دست آمد. تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات با استفاده از روش‌های اقتصاد مهندسی و معیارهای ارزش فعلی خالص و نسبت منفعت به هزینه انجام ‌شد. همچنین برای تصمیم‌گیری در اولویت‌بندی گیاهان دارویی بر اساس نقطه‌نظر بهره‌برداران از روش خاکستری به­ عنوان یکی از روش­ های تصمیم‌گیری چند شاخصه استفاده ‌شد. نتایج نشان داد نسبت منفعت به هزینه گیاهان دارویی اسفرزه، سیاه‌دانه و زنیان به ترتیب 5/37، 4/7 و 4/6 بود. ازاین‌رو با توجه به مثبت بودن این نسبت در منطقه کلیه گیاهان دارویی مورد بررسی ازنظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه هستند و می‌توانند در ایجاد تنوع کشت و افزایش درآمد مؤثر باشند. علاوه بر این گیاه دارویی اسفرزه با نسبت منفعت به هزینه 5/37 اقتصادی‌ترین محصول انتخاب شد. همچنین نتایج نشان داد مهمترین اولویت‌بندی گیاهان دارویی از دید بهره‌برداران به گزینه‌های مناسب بر اساس شاخص آنتروپی، افزایش بهره‌وری و راندمان آبیاری، کم آب‌بر، افزایش درآمد، امید به زندگی، ماندن در روستا و افزایش اشتغال است. ازاین‌رو در صورت فراهمی آب مطمئن در طول دوره، بازاریابی و بسته‌بندی مناسب برای ارائه در بازار و فراهمی بستر مناسب فراوری، گیاهان دارویی در ایجاد اشتغال مولد از طریق ایجاد صنایع وابسته می‌توانند تحولی بزرگ در منطقه رقم زنند. بر این اساس ضمن پیشنهاد برنامه­ ریزی ترویجی برای آموزش مستمر کشاورزان در افزایش بهره ­وری این محصولات، با توجه به سودآوری آن‌ها، برنامه­ ریزی برای احداث واحدهای فراوری محصولات یاد شده در منطقه توصیه می ­شود.

Keywords

• محصولات کم آب بر
• روستا
• اقتصا مهندسی
• گیاهان دارویی