اثر مقادیر آبیاری بر اساس درصد ظرفیت زراعی و کاربرد اسیدهیومیک بر برخی ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی گیاه دارویی خرفه (Portulaca oleracea L.)

Abstract

سابقه و هدف: خشکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع‌ترین تنش محیطی است. بنابراین با استفاده از انواع کودهای طبیعی از جمله اسیدهیومیک، می‌توان از حداقل آب استفاده نموده و موجب کاهش تبخیر آب از خاک، حفظ و ذخیره آب در خاک گردید. لذا در همین راستا و به‌دلیل اهمیت بالای گیاه خرفه در درمان بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان، آسم، دیابت نوع یک و بیماری‌های عفونی، آزمایشی با هدف بررسی اثر رژیم‌های آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک بر برخی ویژگی‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه دارویی خرفه (Portulaca oleracea L.) انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایشی در سال زراعی 94-93 به ‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده تولیدگیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح رژیم‌های آبیاری شامل مقادیر 25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت‌زراعی و چهار سطح اسیدهیومیک شامل صفر، 200، 400 و 600 میلی‌گرم در لیتر لحاظ گردید. صفات مورد ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، قطر ریشه، طول ریشه، وزن خشک و تر ساقه، وزن خشک و تر برگ، شاخص سطح برگ، محتوای نسبی آب برگ، پرولین، محتوای کلروفیل a، b و کل بودند. پس از عملیات کاشت، برداشت و اندازه‌گیری عملکرد رشد، کلروفیل به روش آرنون و پرولین به روش بیتز اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: افزایش سطوح رژیم آبیاری سبب کاهش معنی‌دار ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، طول ریشه، وزن تر و خشک ساقه، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک برگ گردید. همچنین اثر رژیم آبیاری در بالاترین سطح منجر به کاهش 53/6 درصدی محتوای نسبی آب برگ و افزایش 09/1 درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. میزان کلروفیل a، b و کل در اثر رژیم آبیاری کاهش یافت و در کمترین مقدار آبیاری در ظرفیت زراعی (25 درصد ظرفیت زراعی) به‌ترتیب 40/0، 25/0 و 66/0 میلی‌گرم در گرم به حداقل مقدار خود رسید. تیمار اسیدهیومیک نیز بر تمامی صفات مورفولوژیک مورد بررسی بجز وزن تر و خشک ساقه اثر معنی‌داری داشت و این تأثیر در 200 میلی‌گرم در لیتر به حداکثر خود رسید. همچنین اسیدهیومیک بر میزان پرولین و محتوای نسبی آب برگ معنی‌دار بود درحالی‌که برای صفات کلروفیلی (a، b و کل) اثر معنی‌داری مشاهده نشد. اثر متقابل رژیم آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک بجز صفات وزن تر و خشک ساقه، شاخص سطح برگ و کلروفیل b برای سایر صفات مورد بررسی معنی‌دار بود. در شرایط رژیم آبیاری محلول‌پاشی با 600 میلی‌گرم در لیتر موجب افزایش 72/1 درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. حداکثر مقدار کلروفیل a و کل از آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و کاربرد 200میلی‌گرم در لیتر اسیدهیومیک و بیشترین مقدار محتوای نسبی آب از آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و کاربرد 400 میلی‌گرم در لیتر اسیدهیومیک مشاهده شد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش شدت تنش خشکی باعث کاهش صفات بررسی شده می‌گردد، با این حال تیمار کودی اسیدهیومیک از گیاهان خرفه در برابر تنش خشکی محافظت کرد و باعث کاهش خسارت‌های ناشی از تنش خشکی شد. نتایج بدست آمده از این آزمایش، تیمار 75 درصد ظرفیت زراعی وکاربرد 200 میلی‌گرم اسیدهیومیک را به عنوان بهترین تیمار از لحاظ صرفه‌اقتصادی معرفی می‌کند، زیرا با مصرف کمتر آب و اسیدهیومیک می‌توان به همان عملکرد که سطوح بالاتر کاربرد این تیمار‌ها دارند دست یافت. بطورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که می‌توان اعمال اسیدهیومیک را در صورت انجام آزمایش‌های تکمیلی جهت کاهش اثرات سوء رژیم‌های آبیاری توصیه کرد.

Keywords

• اسید آلی
• پرولین
• تنش کم آبی
• کلروفیل
• گیاه دارویی