Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Nov 1392)
مطالعه تطبیقی آرای جامعه‌شناسانه فارابی و ابن‌خلدون
Abstract
مباحث مطرح‌شده در علوم اجتماعی، به‌طور عمده به جامعه‌شناسان غربی نسبت داده شده است. در این میان، شرق‌شناسان نیز براساس آرای ابن‌خلدون تلاش کرده‌اند تا وی را در جامعه‌شناسی پیشگام معرّفی کنند؛ زیرا نگاه ساختاری و کلان وی به پدیده‌های اجتماعی، اصالت قائل شدن برای جمع و تکیه بر تجربه و نقل، جامعه‌شناسی او را به کلاسیک‌ها نزدیک کرده است. اما براساس دیدگاه اسلامی و با تکیه بر روش‌شناسی ملاصدرا، عقاید فارابی نیز به عنوان یک جامعه‌شناس قابل بررسی و تأمل است. وی در مطالعه پدیده‌های اجتماعی، حس و تجربه را در کنار عقل نظری و عملی به کار می‌گیرد و نیز علاوه بر اصالت دادن به فرد، تأثیرپذیری انسان از پدیده‌های اجتماعی را نادیده نمی‌گیرد. بر این اساس، مقاله حاضر به مقایسه عناصر جامعه‌شناختی نظریه‌های ابن‌خلدون و فارابی می‌پردازد. همچنین مباحث واقع‌گرایی، گونه‌شناسی، بحث علیت، سوژه و ابژه، الگوی پیشرفت جوامع و تفکرهای اسلامی در آثارشان مطرح خواهد شد و درنهایت، فارابی به عنوان پایه‌گذار جامعه‌شناسی اسلامی معرفی می‌شود.
