پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Dec 2022)
ارزیابی روشهای مختلف کاشت بذر بر زنده‌مانی و استقرار نهالهای بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl) در جنگل‌های نیمه خشک تنگ علمدار بهبهان
Abstract
سابقه و هدف: بلوط ایرانی به عنوان یک گونه آسیب پذیر معرفی شده که بیشترین پراکنش و تیپ‌های خالص آن در زاگرس جنوبی و میانی مشاهده می‌شود. با توجه به عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل‌های بلوط زاگرس، به علت چرای بیش از حد دام، جمع آوری بذر درختان توسط انسان، خشکیدگی درختان و تخریب رویشگاه، پژوهش‌های مختلفی پیرامون مسئله زادآوری در جنگل‌های زاگرس صورت گرفته است. با این وجود هنوز مشکل عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل‌های زاگرس وجود دارد. از این رو در این پژوهش به بررسی چند راه‌کار با تکیه بر اجرای ساده و بر پایه حفظ رطوبت خاک پرداخته خواهد شد تا روشی عملی و ساده برای استقرار زادآوری طبیعی بلوط ایرانی پیشنهاد شود. مواد و روش‌ها: این پژوهش در منطقه تنگ علمدار بهبهان در سال 1399 اجرا شد. برای این منظور بذرهای بلوط در فصل زمستان با پنج تکرار و با استفاده از تیمارهای متفاوت نظیر پناه صخره، زیر درخت مادری، فضای باز، استفاده از سوپر جاذب، و چاله فلسی در شیب (10 تا 55 درصد)، ارتفاع از سطح دریا (850 متر تا 976 متر) و همچنین جهت‌های مختلف جغرافیایی کاشته شدند. این بذرها قبل از کشت با اب شستشو داده شدند و بعد از رفع گل و لای با الکل 70 درصد استریل شدند. سپس به مدت 48 ساعت قبل از کشت در آب قرار گرفتند تا آماده برای کاشت شوند. در پایان فصل رویش زنده‌مانی نونهال‌ها و ارتفاع آنها محاسبه و ارتباط آن با عوامل محیطی مشخص شد. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که 24/25 درصد از بذرهای جوانه‌زده، امکان زنده ماندن در شرایط سخت محیطی تا انتهای دوره رشد را داشتند. تیمار سوپرجاذب دارای بیشترین درصد جوانه‌زنی (82 درصد) ولی کمترین درصد زنده‌مانی (شش درصد) بود. در صورتی که تیمار صخره دارای کمترین درصد جوانه‌زنی (38 درصد) و بیشترین درصد زنده‌مانی (31 درصد) بود. دامنه غربی بیشترین جوانه‌زنی (77 درصد) را داشت اما در نهایت 29 درصد نهال‌ها در این دامنه زنده ماندند. اگرچه در دامنه‌ی شمالی 4/71 درصد از بذرهای جوانه زدند اما در این دامنه با بیشترین زنده‌مانی، در نهایت 31 درصد از نهال‌ها در انتهای فصل رشد زنده ماندند. در حالی که کمترین درصد جوانه‌زنی (50 درصد) و زنده‌مانی (14 درصد) مربوط به یال بود. همچنین نتایج نشان داد شیب و ارتفاعات مختلف بر زنده‌مانی نهال‌ها تاثیری نداشت. بیشترین ارتفاع نهال‌ها مربوط به نهالهای در پناه درختان و کمترین ارتفاع مربوط به چاله فلسی بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی می‌توان گفت که بذرکاری بلوط می‌تواند نتایج قابل قبولی در زمینه احیای جنگل‌های بلوط داشته باشد. به عبارت دیگر با توجه به نتایج این تحقیق و کاشت بذر در بهترین شرایط، می‌توان احتمال رشد و زنده‌مانی نهالهای بلوط ایرانی را در رویشگاه طبیعی افزایش داد.
Keywords
