Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Mar 2024)
Oyun Olgusu Bağlamında Modern Sanatta Yaratım Unsuru Olarak Rastlantı
Abstract
İnsanoğlunun günlük yaşamında sıkça karşılaştığı ve dile getirdiği rastlantı sözcüğü; planlı olmayan, tesadüfi ve anlık durum, olgu ve olayların tanımında kullanılan bir kavramdır. Günlük hayatın hemen her alanında karşılaşılan bu durum (rastlantı) sanat alanında da kendine yer bulmuş özellikle de 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başından itibaren modern sanat akımlarında yaratım eylemi olarak sanatçılar tarafından kullanılmıştır. Çizgi, leke gibi unsurların yanı sıra günlük yaşamda karşılarına çıkan her türlü organik ya da inorganik nesneyi biçim kaygısı güderek ve gütmeyerek bir araya getiren sanatçılar bunlardan kolaj, asamblaj gibi kesme, yapıştırma resimler veya helkelsi formlara dönüştürme çalışmaları yapılmıştır. Diğer taraftan boyaların yüzeylere damlatılması, akıtılması ya da sıçratılmasıyla oluşturulan lekesel izler bilinçli oluşturulmuş biçimsel form aranmaksızın, sanatsal yaratı dünyasına dâhil edilmiştir. Farklı malzemeler kullanılarak sanat eseri yaratma edimi süreç olarak tesadüfi bir şekilde ancak eylem olarak bir oyunu andırması, modern dönemin sanat yaratımına katkı sağlamış, ardından gelen çağdaş sanat süreci ile de önemli etkileşimlere girmiştir. Zira çeşitli yöntemlerin uygulanması sonucu ortaya çıkan özgün eserler, bir noktada rastlantı sonucu ulaşılan görsel, lekesel veya biçimsel sonuçlar oyunun sanata dönüşmesini sağlamıştır. Rastlantısallığı yöneterek (bilinçli) veya içgüdüsel (bilinçsiz), kullanarak yapıtlarına yön veren özgür, coşkulu, an’a odaklı sanatçı, tuvaline lekelerle; sıçratmalarla, rastgele kağıtlar, kartonlar keserek kolajlarla, bedeniyle, iç veya dış mekanlarda oluşturmuş olduğu kurgular/düzenlemelerle ya da hazır nesnelerle doğaçlama şekilde uygulamalar ortaya koymaktadır. Böylelikle sanatçı yapıt üretim sürecinde artık oyun oynamaktadır ve değişen sanat anlayışıyla da birlikte sanat, izleyici merkezli hal alırken sanatçı-izleyici arasında, oyun alanında gerçekleşen bir ‘oyun arkadaşlığı’ meydana gelmektedir. Makalede modernizm sonrası gelişen sanat akımları kapsamında oyunun sanatsal eylemdeki yansımaları olgusu literatür tarama yöntemi ve görsel araştırma yöntemi dahilinde incelenmiştir.
Keywords
