تأثیر سیاست‌های پولی و مالی بر توزیع درآمد: نرخ سود بانکی و مالیات در ایران

Abstract

هدف از این مقاله بررسی تأثیر ابزارهای سیاست پولی و مالی بر توزیع درآمد، به‌ویژه در ایران، است. سه متغیر کلیدی برای این منظور در نظر گرفته شد: درآمد مالیاتی به‌عنوان شاخص سیاست مالی، نرخ سود سپردة بانکی به‌عنوان شاخص سیاست پولی، و ضریب جینی به‌عنوان شاخص توزیع درآمد. در این پژوهش، ضریب جینی به‌عنوان متغیر وابسته تحلیل شده است. برای پاسخ به سؤال‌های تحقیق و دستیابی به اهداف پژوهش، از مدل خودرگرسیونی برداری (VAR) و داده‌های سری زمانی بانک مرکزی ایران (1380 تا 1400ش) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رابطة بین درآمد مالیاتی و ضریب جینی یک‌به‌یک نیست و افزایش درآمد مالیاتی تأثیر مثبت و مستقیمی بر ضریب جینی دارد که در بازتوزیع درآمد مؤثر است. از سوی دیگر، درصد سود سپردة بانکی بر نابرابری درآمد تأثیر چندانی ندارد و تغییرات آن به‌طور معناداری در کاهش یا افزایش نابرابری درآمدی مؤثر نیست. نتایج همچنین نشان می‌دهد که سیاست‌های مالی، در مقایسه با سیاست‌های پولی، در ایران تأثیرگذارتر است. در بسیاری از کشورها، این مسئله به چالش‌هایی نظیر استقلال بانک مرکزی مرتبط است، اما در ایران، وابستگی به نوسان‌های درآمدهای نفتی موجب شده است سیاست‌های مالی انبساطی ترجیح داده شود. در نهایت، ضعف ابزارهای پولی، به‌ویژه تغییرات درصد سود، در ایجاد تغییرات معنادار در توزیع درآمد در ایران مشهود است که بررسی و اصلاح‌های جدی در سیاستگذاری پولی کشور ضروری است.

Keywords

• ابزار سیاست پولی و مالی
• توزیع درآمد
• درآمد مالیاتی
• درصد (نرخ) سود بانکی