شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی به‌منظور طراحی الگو با رویکردکیفی فراترکیب

Abstract

ضرورت شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی و در دسترس نبودن معیارهای صریح تدوین کتاب‌های درسی دانشگاهی سبب شد پژوهشی با هدف شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی به‌منظورتدوین الگویی با رویکرد کیفی فراترکیب انجام گیرد. روش پژوهش به کارگیری از رویکرد کیفی و ابزار فراترکیب از الگوی هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو (1986) است؛ نیز صرفاً مقالاتی بررسـی شده‌اند که در مـجلات علمـی‌ـ پژوهـشی و کنفرانـس‌‌ها بیـن‌المللی داخلـی (سال‌های 1380ـ1399) و خارجی (1989ـ2020) در حوزة کتاب درسی دانشگاهی نگاشته شده‌اند. جامعة مورد مطالعه ۱۵۰ منبع (مقاله، کتاب و پایان‌نامه) است که با توجه به معیار مرتبط بودن، 56 منبع به صورت هدفمند متوالی تا رسیدن به اشباع اطلاعات انتخاب شد. برای کنترل کیفیت روش فراترکیب کیفی از مقیاس شاخص کاپا و از نرم افزار Maxqda به منظور کد گذاری استفاده شد. براساس نتیجة آزمون کاپای‌کوهن، مقدار شاخص برابر با 6638/0 محاسبه شد که در سطح توافق معتبر قرار گرفته است. همچنین، مدل ارائه‌شده از دو سطح کیفیتی ۴ مفهوم (ظاهری، ساختاری، محتوایی و نگارشی) و عملکردی که خود از مؤلفه‌های مهم به شمار می‌رود؛ ۸ مفهوم (اطلاعاتی، تحول‌گرا، نظامند، نظارتی، خودآموزی، آموزشی، یکپارچه‌سازی و هماهنگی) تشکیل شده است. بدین ترتیب، مقوله‌ها و مفاهیم کتاب درسی بررسی‌گردید و الگوی کتاب درسی دانشگاهی تدوین ‌شد. الگوی پژوهش حاضر به جهت ادغام بیشتر ویژگی‌های کتاب درسی و طراحی کاملاً مشخص و رفع نواقص الگوهای قبلی متمایز از الگوهای دیگر است. الگوی نوین طراحی کتاب درسی استادان، دانشجویان و مؤلفان را در جهت انتخاب، مطالعه و تألیف کتب درسی کمک می‌کند.

Keywords

• کتاب درسی دانشگاهی
• فراترکیب
• الگو
• و رویکرد کیفی