اثرات تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل نشینان بر وضعیت کمی وکیفی ضایعات چوبی در جنگل‌های ارسباران

Abstract

سابقه و هدف: ضایعات چوبی به‌عنوان بخش مهمی از اکوسیستم‌های جنگلی در عملکردهای اکولوژیکی نقش حیاتی دارند. وضعیت کمی و کیفی ضایعات چوبی موجود در عرصه‌های جنگلی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که یکی از مهم‌ترین آنها اثرات جوامع انسانی و سابقه بهره‌برداری از ضایعات چوبی است. تاکنون مطالعه‌ای در زمینه وضعیت ضایعات چوبی به‌عنوان عنصری مهم و حیاتی در اکوسیستم‌های جنگلی و همچنین نقش تغییر الگوی سوخت مصرفی به‌عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت ضایعات چوبی صورت نگرفته است که از مهم‌ترین منابع تامین نیازهای سوختی در ارسباران به‌شمار می‌رود. از آنجایی‌که ارزیابی مناسب از طرح‌های انجام شده می‌تواند در برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع جنگلی راه‌گشا باشد، این پژوهش بر آن است تا اثرات اجرای سوخت‌رسانی بر مولفه‌ی ضایعات چوبی را به‌عنوان چوب‌های هیزمی کف جنگل از جنبه‌های کمی و کیفی در جنگل‌های ارسباران بررسی نماید. مواد و روش‌ها: به‌این منظور دو روستا از منطقه حفاظت شده (مکیدی به‌عنوان منطقه سوخت‌رسانی شده و کلاسور به‌عنوان منطقه سوخت‌رسانی نشده) انتخاب و در هر دو منطقه سه قطعه نمونه یک هکتاری با ابعاد 100 متر در 100 متر و در مجموع شش هکتار برداشت شد. در هر یک از قطعات نمونه مشخصه‌هایی از قبیل نوع گونه، قطر برابر سینه در ضایعات چوبی سرپا و قطر میانی در ضایعات چوبی افتاده و کنده‌ها، ارتفاع و درجه پوسیدگی ضایعات چوبی در هر یک از حالت‌های افتاده، سرپا و کنده به‌صورت صد در صد آماربرداری شدند. به‌منظور ارزیابی اثر سوخت‌رسانی بر متوسط حجم در هکتار ضایعات چوبی در جنگل‌های ارسباران از آزمون یو من ویتنی استفاده شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج آزمون یو من ویتنی میزان ضایعات چوبی در دو منطقه سوخت‌رسانی شده و سوخت‌رسانی نشده اختلاف معنی‌داری دارند (05/0>p). مقدار تراکم و حجم ضایعات چوبی در منطقه سوخت‌رسانی شده به ترتیب برابر با 418 پایه در هکتار و 42/3 متر مکعب در هکتار و در منطقه سوخت‌رسانی نشده برابر با 50 پایه در هکتار و 22/0 مترمکعب در هکتار برآورد شد. در منطقه سوخت-رسانی‌شده در مجموع 15 گونه و در منطقه سوخت‌رسانی نشده شش گونه ضایعات چوبی شناسایی شد. در هر دو منطقه سوخت‌رسانی شده و سوخت‌رسانی نشده گونه‌های اوری (Quercus macranthera) و کرب (Acer campestre) به ترتیب از بیشترین و کمترین تراکم و حجم ضایعات چوبی در هکتار برخوردار هستند.نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه گویای موفقیت آمیز بودن تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل‌نشینان در حفظ ضایعات چوبی در جنگل-های ارسباران است که می‌تواند در منطقه ارسباران و سایر مناطق جنگلی کشور مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گزاران قرار گیرد.

Keywords

• ارسباران
• سوخت مصرفی
• جنگل نشینان
• ضایعات چوبی