Sanat Eserleri Işığında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakımından İslamiyet Öncesi Türk Toplumu

Abstract

Türkler, İslamiyet öncesi süreçte çağdaşı hatta ardından gelen birçok millete nazaran cinsiyet algısı ile ilgi çeken bir millet olmuştur. İslamiyet öncesinde cinsiyet ayrımının hat safhada olduğu, kadının ikinci sınıf insan muamelesi gördüğü hatta kimi zaman insan cinsinden olup olmadığı hususunda tartışan toplumlar arasında Türk kadını ve erkeği, yaşamın birçok alanında neredeyse eşit düzeyde veya dönüşümlü olarak hizmet etmişlerdir. Müşterek bir yaşam süren Türk toplumunda kılıç, ok-yay kullanmak, ata binmek, savaş meydanlarında boy göstermek, güreş yapmak, saltanat tahtına yalnız olarak veya çiftler halinde çıkmak, elçi kabul etmek, emirname ve antlaşma imzalamak, para bastırmak, mal-mülk edinmek, miras ve boşanma hakkı elde etmek, din görevlisi olmak, vakıf kurmak, avcılık, eşine hizmet etmek gibi hususlar her iki cins tarafından da gerçekleştirilen eylemlerdir. Toplumun cinsiyet hususundaki bu bakış açısını tarihi vesikaların yanı sıra toplumunun kültüründen beslenerek oluşum gösteren sanat eserleri de yansıtmaktadır. Çalışmamız kapsamında İslamiyet öncesi Türk toplumunun cinsiyet algısını yansıtan çok sayıda eser arasından seçilen çeşitli sanat dallarından örnekler (sikke, duvar resmi, kaya resmi, giyim ve kumaş, heykel, seramik, sürahi, vazo), tarihi kaynaklardan elde edilen bilgiler ile ilişkilendirilmek suretiyle betim özellikleri ve üslupları bakımından incelenerek yorumlanmıştır.

Keywords

• toplumsal cinsiyet eşitliği
• türk toplumu
• cinsiyet
• kadın-erkek
• eşitlik