نگرش دستور شناختی به پدیدۀ حذف در ساخت‌های همپایۀ فارسی

Abstract

در این پژوهش، به بررسی چگونگی مفهوم‌سازی حذف در ساخت‌های هم‌پایة فارسی، با رویکرد دستور شناختی پرداخته‌ایم. از دید لنگکر (Langacker, 2012, p. 585)، حذف به مواردی گفته می‌شود که در آن‌ها یک عبارت، جمله نیست، ولی در قیاس با عبارت دیگری که جمله است، تفسیری جمله‌گونه می‌یابد. بر مبنای پژوهش‌های انجام‌گرفته در زبان انگلیسی، انتظار بر آن بود که دستور شناختی با کمک مفاهیم متمایز و ضد متمایز از عهدۀ تبیین حذف در ساخت‌های هم‌پایة فارسی برآید. برای آزمودن این امر، تعداد 405 دادۀ دارای ساخت همپایه از دو روزنامۀ پرشمارگانِ شرق و اعتماد گرد‌آوری شده و ساخت‌های دارای حذف را از متن آن‌ها برگزیدیم. سپس، با کمک ابزار نظری پژوهش، به بررسی آن‌ها پرداختیم. یافته‌ها نشان دادند که حذف ساخت‌های همپایه در زبان فارسی به کمک پنجره‌های توجه و بر اساس مفاهیم متمایز و ضد متمایز قابل‌تبیین است، به گونه‌ای که متمایز و ضدمتمایز، همپایه‌های ساخت موردنظر را تشکیل می‌دهند. بنابراین، بدون در نظر گرفتن کلاسیک بودن یا نبودن سازه‌های همپایه‌، حذف ساخت‌های همپایه در زبان فارسی بدون ایجاد چالش برای نظریه در چارچوب دستور شناختی تبیین می‌شود.

Keywords

• همپایگی
• حذف
• پنجره‌های توجه
• ضدمتمایز
•   متمایز